W dniu 9 grudnia przypada Międzynarodowy Dzień Przeciwdziałania Korupcji. Korupcja to dość ogólne sformułowanie. Zjawisko to przybiera różne postaci. Często też korupcja występuję w miejscu pracy, np. w państwowych urzędach, jednostkach samorządu terytorialnego, w urzędach skarbowych, w policji czy prokuraturze. Jak zapobiegać korupcji i jaką rolę pełni Centralne Biuro antykorupcyjne?
- 9 grudnia - Międzynarodowy Dzień Przeciwdziałania Korupcji
- Czym jest korupcja?
- CBA wzywa do przeciwdziałania korupcji
- Różne formy korupcji - jakie mogą grozić kary?
- Łapówka kontrolowana – prowokacja pracodawcy celem sprawdzenia uczciwości pracownika
9 grudnia - Międzynarodowy Dzień Przeciwdziałania Korupcji
W dniu 31 października 2003 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło w Meksyku Konwencję Narodów Zjednoczonych Przeciwko Korupcji. Ustalono, że: każde Państwo Strona, zgodnie z podstawowymi zasadami swojego systemu prawnego, zapewni istnienie, odpowiednio, organu lub organów, które będą zapobiegać korupcji poprzez: a) wdrażanie założeń polityki określonej w artykule 5 Konwencji i, odpowiednio, nadzór oraz koordynację wdrażania tych założeń; b) podnoszenie i rozpowszechnianie wiedzy na temat zapobiegania korupcji.
W 2023 r. przypada 20. rocznica przyjęcia Konwencji Narodów Zjednoczonych Przeciwko Korupcji. Tegoroczne obchody organizowane są pod hasłem: UNCAC at 20: Uniting the World Against Corruption. Wydarzenie ma na celu zbadanie obszarów, którymi należy się zająć, aby zapewnić dalsze wzmocnienie mechanizmu w nadchodzących latach.
Czym jest korupcja?
Korupcja to pojęcie trudne do zdefiniowania, ponieważ występuje pod różnymi postaciami, w zależności od kontekstu w jakim ma miejsce. Korupcja może dotyczyć wielu sfer życia. Może występować korupcja urzędnicza, polityczna lub gospodarcza. Zwykle to nadużycie powierzonej władzy dla prywatnych korzyści, zwykle majątkowych. Jest zjawiskiem wieloaspektowym i wielowątkowym. Wielki Słownik Języka Polskiego określa korupcję jako „przyjmowanie przez pracownika instytucji państwowej pieniędzy lub innych korzyści w zamian za wykonanie czynności urzędowej korzystnej dla kogoś”.
Zgodnie z ustawą z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1900) korupcją jest czyn:
- polegający na obiecywaniu, proponowaniu lub wręczaniu przez jakąkolwiek osobę, bezpośrednio lub pośrednio, jakichkolwiek nienależnych korzyści osobie pełniącej funkcję publiczną dla niej samej lub dla jakiejkolwiek innej osoby, w zamian za działanie lub zaniechanie działania w wykonywaniu jej funkcji;
- polegający na żądaniu lub przyjmowaniu przez osobę pełniącą funkcję publiczną bezpośrednio, lub pośrednio, jakichkolwiek nienależnych korzyści, dla niej samej lub dla jakiejkolwiek innej osoby, lub przyjmowaniu propozycji lub obietnicy takich korzyści, w zamian za działanie lub zaniechanie działania w wykonywaniu jej funkcji;
- popełniany w toku działalności gospodarczej, obejmującej realizację zobowiązań względem władzy (instytucji) publicznej, polegający na obiecywaniu, proponowaniu lub wręczaniu, bezpośrednio lub pośrednio, osobie kierującej jednostką niezaliczaną do sektora finansów publicznych lub pracującej w jakimkolwiek charakterze na rzecz takiej jednostki, jakichkolwiek nienależnych korzyści, dla niej samej lub na rzecz jakiejkolwiek innej osoby, w zamian za działanie lub zaniechanie działania, które narusza jej obowiązki i stanowi społecznie szkodliwe odwzajemnienie;
- popełniany w toku działalności gospodarczej obejmującej realizację zobowiązań względem władzy (instytucji) publicznej, polegający na żądaniu lub przyjmowaniu bezpośrednio lub pośrednio przez osobę kierującą jednostką niezaliczaną do sektora finansów publicznych lub pracującą w jakimkolwiek charakterze na rzecz takiej jednostki, jakichkolwiek nienależnych korzyści lub przyjmowaniu propozycji lub obietnicy takich korzyści dla niej samej lub dla jakiejkolwiek innej osoby, w zamian za działanie lub zaniechanie działania, które narusza jej obowiązki i stanowi społecznie szkodliwe odwzajemnienie.
CBA wzywa do przeciwdziałania korupcji
Jak podkreśla CBA korupcja ma negatywny wpływ na każdy aspekt życia społecznego i jest silnie powiązana z konfliktami i poczuciem niestabilności. Przede wszystkim, zagraża rozwojowi gospodarczemu oraz podważa instytucje demokratyczne i praworządność.
Korupcja z pewnością jest następstwem konfliktu interesów, ale często jest także jedną z jego pierwotnych przyczyn. Zjawisko korupcji hamuje procesy pokojowe, pogłębiając ubóstwo, ułatwiając nielegalne wykorzystanie zasobów i zapewniając finansowanie zorganizowanych grup przestępczych. Zwalczanie tej formy przestępczości jest obowiązkiem każdego człowieka. Jedynie dzięki współpracy i zaangażowaniu każdego obywatela i każdej instytucji można przezwyciężyć negatywne zjawiska korupcji. Państwa, urzędnicy rządowi, urzędnicy służby cywilnej, funkcjonariusze organów ścigania, przedstawiciele mediów, sektor prywatny, środowisko akademickie, społeczeństwo obywatelskie, młodzież – wszyscy mają do odegrania rolę w budowaniu świata wolnego od korupcji.
Różne formy korupcji - jakie mogą grozić kary?
- Sprzedajność - kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę za zachowanie stanowiące naruszenie przepisów prawa, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
I tak: Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową znacznej wartości albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 15. Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową wielkiej wartości albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od lat 3 do 20.
- Przekupstwo - Kto udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną w związku z pełnieniem tej funkcji, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Jeżeli sprawca ww. czynu działa, aby skłonić osobę pełniącą funkcję publiczną do naruszenia przepisów prawa lub udziela albo obiecuje udzielić takiej osobie korzyści majątkowej lub osobistej za naruszenie przepisów prawa, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. Kto osobie pełniącej funkcję publiczną, w związku z pełnieniem tej funkcji, udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej wielkiej wartości, podlega karze pozbawienia wolności od lat 3 do 20.
- Łapownictwo menedżerskie - Kto, pełniąc funkcję kierowniczą w jednostce organizacyjnej wykonującej działalność gospodarczą lub pozostając z nią w stosunku pracy, umowy zlecenia lub umowy o dzieło, żąda lub przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, w zamian za nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku mogące wyrządzić tej jednostce szkodę majątkową albo stanowiące czyn nieuczciwej konkurencji lub niedopuszczalną czynność preferencyjną na rzecz nabywcy lub odbiorcy towaru, usługi lub świadczenia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Łapówka kontrolowana – prowokacja pracodawcy celem sprawdzenia uczciwości pracownika
Posłużenie się przez pracodawcę w porozumieniu z jednym z kontrahentów "łapówką kontrolowaną" nie daje podstawy do rozwiązania umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 pkt 1 KP. Nie znaczy to jednak, że zachowanie pracownika ujawnione w trakcie tego rodzaju prowokacji zawsze skutkuje przyznaniem mu roszczeń wymienionych w art. 56 § 1 KP. W zindywidualizowanych okolicznościach pracodawca może skutecznie podnieść zarzut naruszenia prawa podmiotowego (art. 8 KP) – wyr. SN z 15 listopada 2017 r. (III PK 161/16, MoPr 2018, Nr 3, s. 26).