Okresy wliczane do stażu pracy

Kodeks pracy nie zawiera definicji pojęcia „staż pracy”. Przyjmuje się, że jest to okres, w którym pracownik świadczy pracę w ramach stosunku pracy, a więc na podstawie umowy o pracę, powołania, mianowania, wyboru bądź spółdzielczej umowy o pracę, bez względu na tryb rozwiązania stosunku pracy czy na wielkość etatu.

Do stażu pracy nie zalicza się natomiast zatrudniania na innej podstawie niż stosunek pracy, np. na umowę-zlecenie czy o dzieło, jak też okresów działalności gospodarczej.

Jeżeli w danym okresie pracownik był zatrudniony na podstawie więcej niż jednego stosunku pracy – do stażu pracy wlicza się wyłącznie jeden z tych okresów. Co do zasady do stażu pracy wlicza się tylko zakończone okresy zatrudnienia. Jednak niektóre pragmatyki służbowe pozwalają na wliczenie do stażu pracy także niezakończonych okresów zatrudnienia.

Przykład

Pracownik samorządowy zatrudniony w gminie wziął urlop bezpłatny na 2 lata, żeby pracować w urzędzie marszałkowskim. Na podstawie przepisów o pracownikach samorządowych niezakończony okres pracy w gminie zaliczy mu się do dodatku stażowego wypłacanego przez urząd marszałkowski.

Budżetówka a sektor prywatny

Powszechnie obowiązujące przepisy dotyczące zasad obliczania stażu pracy odnoszą się w przeważającej mierze do pracodawców sfery budżetowej. Natomiast pracodawcy z sektora prywatnego powinni w przepisach wewnątrzzakładowych określić, jakie okresy będą brane pod uwagę przy ustalaniu ogólnego stażu pracy własnych pracowników do przyznania określonych uprawnień. Chodzi tu o pracodawców, którzy nie podlegają żadnym szczególnym regulacjom dotyczącym zaliczania poszczególnych okresów do stażu pracy. W przypadku tych pracodawców nie ma przeszkód, aby uzależnić przyznanie danego świadczenia od stażu pracy tylko u danego pracodawcy (czyli od zakładowego stażu pracy).

Inne okresy

Staż pracy obejmuje nie tylko okresy faktycznego wykonywania pracy, ale również okresy, w których pracownik pracy nie świadczył. Chodzi tu o inne niż zatrudnienie okresy tzw. okresy zaliczalne, które na mocy przepisów szczególnych podlegają wliczeniu do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Okresy „zaliczane” mają bardzo zróżnicowany charakter. Są wśród nich zarówno tzw. okresy powszechne wliczane do stażu pracy w zakresie wszelkich uprawnień pracowniczych, jak i szczególne – doliczane w zakresie określonego uprawnienia pracowniczego. Różny jest też zakres i warunki wliczenia ich do stażu pracy. To, czy inny dany okres niż okres zatrudnienia może być zaliczany do stażu pracy, musi wprost wynikać z przepisów prawa.

Do takich okresów zalicza się m.in. okres:

• za który sąd przyznał wynagrodzenie pracownikowi przywróconemu do pracy, jeśli pracownik podjął pracę,
• o który skrócono czas wypowiedzenia w razie zwolnienia pracownika z pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, za który przyznano pracownikowi odszkodowanie,
• prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, prowadzonym przez współmałżonka,
• czynnej i zawodowej służby wojskowej,
• pobierania zasiłku dla bezrobotnych i stypendium otrzymywanego przez bezrobotnego w trakcie szkolenia, na które został skierowany przez starostę, a także stypendium otrzymywanego bądź w trakcie odbywania stażu na podstawie skierowania starosty, bądź przez uczestnika przygotowania zawodowego dorosłych,
• pracy za granicą u pracodawcy zagranicznego,
• odbywania studiów doktoranckich – jednak nie więcej niż 4 lata i pod warunkiem uzyskania stopnia doktora.

Zaliczeniu do stażu pracy do celów ustalenia uprawnień pracowniczych podlegają wszystkie udokumentowane okresy pracy za granicą, niezależnie od obywatelstwa pracownika ani od tego, w jakim państwie wykonywał pracę. Obecnie jedynym koniecznym warunkiem zaliczenia okresów wykonywania pracy za granicą do ogólnego stażu pracy jest ich udokumentowanie.

Jeżeli w tym samym czasie wystąpiły 2 okresy „zaliczalne” lub też okres zatrudnienia i okres „zaliczalny”, to do ogólnego stażu pracy wlicza się tylko jeden z tych okresów. Do ustalania długości stażu pracy bez znaczenia jest wymiar czasu pracy (wielkość etatu).

Przykład

Pracownik administracji państwowej przez rok pracował w indywidualnym gospodarstwie rolnym, potem przez 3 lata prowadził własne biuro projektowe, a kiedy ono upadło, przez 3 miesiące pobierał zasiłek dla bezrobotnych. Po czym przez kolejne 5 lat pracował w urzędzie gminy na 1/4 etatu. W tym czasie podjął i ukończył 4-letnie studia doktoranckie. Do stażu pracy wliczy mu się 6 lat i 3 miesiące. Nie wlicza się natomiast 3 lat prowadzenia działalności gospodarczej ani studiów doktoranckich, które w całości przypadały na okres pracy w urzędzie gminy.

Dokumentacja

Podstawą do zaliczenia okresów zatrudniania do stażu pracy jest świadectwo pracy. W przypadku pozostałych okresów „zaliczalnych” sposób ich udokumentowania wynika z przepisów szczególnych dotyczących konkretnego rodzaju okresu i jest bardzo różnorodny. Takimi dokumentami mogą być na przykład zaświadczenie wydane przez urząd pracy o pobieraniu zasiłku dla bezrobotnych, zaświadczenie właściwego organu gminy stwierdzające okres pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym.

Okresy pracy za granicą mogą być udokumentowane za pomocą np. zaświadczeń wydanych przez zagranicznego pracodawcę lub odpowiedni organ publiczny. Okresy świadczenia pracy za granicą mogą być potwierdzone również za pomocą: umowy o pracę, odcinków wypłat wynagrodzenia za określony czas, zaświadczeń o ubezpieczeniu społecznym z tytułu zatrudnienia czy referencji. Ważne, aby dokumenty zawierały oznaczenie okresu trwania zagranicznego zatrudnienia.

Podstawa prawna:

• art 36¹, art. 51 § 1, art. 186⁵ Kodeksu pracy,
• art. 79 ust. 1, art. 86 ust. 1 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (DzU z 2008 r. nr 69, poz. 415 ze zm.),
• art. 1 ust. 1, art. 3 ustawy z 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (DzU nr 54, poz. 310),
• art. 120–122 ustawy z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony (DzU z 2012 r. poz. 461),
• art. 121 ustawy z 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (DzU z 2010 r. nr 90, poz. 593 ze zm.),
• art. 198 ust. 3 ustawy z 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (DzU z 2012 r. poz. 572),
• § 7 ust. 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (DzU nr 50, poz. 398 ze zm.).