Każdy proces sądowy, w tym i proces przed sądem pracy, kończy się orzeczeniem. W zależności od formy, trybu i podstaw można wyróżnić dwa zasadnicze typy orzeczeń kończących postępowanie: wyroki i postanowienia. Z pewnym uproszczeniem można przyjąć, że wyrok rozstrzyga spór co do meritum (sąd orzeka, która ze stron ma rację), natomiast postanowienie dotyczy kwestii formalnych (sąd kończy proces nie orzekając, która ze stron ma rację).
Każde orzeczenie kończące postępowanie podlega zaskarżeniu, zgodnie z konstytucyjną zasadą dwuinstancyjności. Natomiast zasady procesu reguluje Kodeks postępowania cywilnego, który ma zastosowanie także przed sądem pracy. Sąd pracy stosuje ogólne przepisy postępowania cywilnego. Oprócz nich Kodeks postępowania cywilnego zawiera rozdział dotyczący szczególnych zasad postępowania przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych.
Postępowanie przed sądem pracy jest nieco uproszczone, z uwagi na to, że w większości przypadków pracownicy występują bez fachowej pomocy radcy prawnego lub adwokata. Te ułatwienia dotyczą również kwestii odwołań od orzeczeń sądu pracy.
Forma i nazwa środka odwoławczego zależy od typu orzeczenia, i tak:
- od wyroku przysługuje apelacja,
- na postanowienie można wnieść zażalenie.
Tryb i terminy składania odwołań są następujące:
- w przypadku wyroków – w ciągu 7 dni od daty ogłoszenia wyroku należy zgłosić wniosek o doręczenie uzasadnienia na piśmie, następnie w ciągu 14 dni od otrzymania pisemnego uzasadnienia należy wnieść apelację lub, bez składania wniosku o uzasadnienie, od razu apelację w ciągu 21 dni od ogłoszenia zaskarżonego wyroku,
- w przypadku postanowień – zażalenie wnosi się w ciągu 7 dni od daty ogłoszenia lub doręczenia zaskarżonego postanowienia.
Datą wniesienia odwołania jest data nadania pisma w urzędzie pocztowym lub złożenia w sądzie.
Zawartość odwołania
Zarówno apelacja, jak i zażalenie muszą mieć formę pisemną, wyjątkowo w postępowaniu przed sądem pracy mogą być zgłoszone przez pracownika w sądzie ustnie do protokołu (art. 466 k.p.c.).
Każde odwołanie powinno zawierać podstawowe elementy, takie jak:
- orzeczenie, które jest zaskarżane,
- zakres zaskarżenia (czyli które rozstrzygnięcia zawarte w wyroku lub postanowieniu podlegają zaskarżeniu),
- zwięzłe przedstawienie zarzutów wraz z uzasadnieniem,
- wniosek o zmianę lub uchylenie zaskarżonego orzeczenia.
Przykład
Wojciech J. domagał się zasądzenia od pracodawcy 12 000 zł wynagrodzenia oraz ekwiwalentu za urlop w kwocie 1236 zł. Sąd przyznał jedynie 8500 zł tytułem wynagrodzenia, w pozostałej zaś części powództwo oddalił. Strona procesu może zaskarżyć „przegraną” część, a więc apelacja pracownika może dotyczyć kwoty 3500 zł wynagrodzenia oraz roszczenia o ekwiwalent za urlop. Apelacja pracownika może brzmieć następująco: „Zaskarżam wyrok Sądu Rejonowego w (nazwa miejscowości) z dnia (data wyroku) w części dotyczącej kwoty 3500 zł tytułem wynagrodzenia oraz rozstrzygnięcia o żądaniu ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy. Wnoszę o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie na moją rzecz od pracodawcy kwoty 3500 zł tytułem wynagrodzenia oraz kwoty 1236 zł tytułem ekwiwalentu za urlop. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucam (uzasadnienie strony wnoszącej apelację)”.
Zarzuty powinny być sformułowane konkretnie i poparte uzasadnieniem. Precyzyjne określenie zakresu zaskarżenia (jeżeli wyrok lub postanowienie są tylko częściowo niekorzystne dla strony odwołującej się) i zarzutów ma bardzo istotne znaczenie, gdyż sąd odwoławczy zasadniczo nie bada całej sprawy od początku, lecz koncentruje się wyłącznie na części zaskarżonej i zarzutach.
Przykład
Pracownik został zwolniony dyscyplinarnie z powodu nadużycia alkoholu. W toku procesu udowadniał, że przyczyna była nieprawdziwa (nie pił alkoholu) oraz że był osobą szczególnie chronioną z racji pełnienia funkcji związkowej. Sąd rejonowy, oddalając powództwo, stwierdził, że spożycie alkoholu miało miejsce, a pracownik nie był szczególnie chroniony. Jeżeli pracownik w swojej apelacji podniósł jedynie zarzuty dotyczące spożywania alkoholu, a pominął kwestię szczególnej ochrony, sąd odwoławczy nie zbada tego, czy rzeczywiście był on osobą szczególnie chronioną czy też nie.
Spóźnione dowody
Należy pamiętać, że sąd odwoławczy jedynie kontroluje prawidłowość orzekania przez sąd I instancji. Co do zasady wszystkie dowody powinny więc zostać zgłoszone przez strony procesu jeszcze przed wydaniem zaskarżonego wyroku. Model procesu cywilnego, dotyczący też sądu pracy, zakłada istnienie tzw. kontradyktoryjności. Oznacza to, że sąd sam nie dąży do wyjaśnienia jakiejś abstrakcyjnej prawdy, a orzeka jedynie na podstawie dowodów przedstawionych przez strony. Jeżeli strona do tego zobowiązana w ogóle nie przedstawi dowodów lub przedstawi je w sposób niewłaściwy, sąd może dokonać ustaleń odmiennych od rzeczywistego przebiegu zdarzeń.
Przykład
Jeżeli pracownik faktycznie spożywał alkohol w pracy, a pracodawca nie przedstawi dowodów, sąd uzna, że nie było podstaw do dyscyplinarnego zwolnienia. Pracodawca odwołujący się od niekorzystnego dla siebie wyroku nie będzie mógł przed sądem odwoławczym wskazać dowodów na to, że pracownik faktycznie pił alkohol, jeżeli nie przedstawił ich wcześniej.
Koszty procesowe
Dla kosztów procesu kluczowe znaczenie ma określenie „wartości przedmiotu sporu” (dalej zwane wps), a na etapie odwoławczym „wartości przedmiotu zaskarżenia” (dalej zwane wpz).
Przykład
Pracownik domagał się od pracodawcy zapłaty kwoty 9000 zł. Sąd oddalił powództwo w całości.
Zarówno wps, jak i wpz wynoszą po 9000 zł. Gdyby sąd zasądził na rzecz pracownika 5000 zł, nadal wps wynosiłby 9000 zł, natomiast wpz dla apelacji pracownika wynosiłaby 4000 zł (część „przegrana”).
Pracownik wnoszący pozew lub odwołujący się od niekorzystnego wyroku ma obowiązek uiścić opłatę stosunkową w wysokości 5% od żądanej kwoty, jeżeli wps przekracza 50 000 zł. Poniżej tego progu wniesienie pozwu jest bezpłatne, a apelacja wymaga opłaty stałej w kwocie 30 zł. Ustalenie wps w sprawach, których przedmiotem jest kwota pieniężna (np. o wynagrodzenie, odszkodowanie) jest proste, bo kwota żądania jest równocześnie wps. Inaczej rzecz się ma np. w sprawie o przywrócenie do pracy. W tym przypadku wps stanowi równowartość 12-miesięcznego wynagrodzenia.
Podstawa prawna:
- art. 466, 477 i nast. Kodeksu postępowania cywilnego.