Wypowiedzenia zmieniającego zarówno warunki pracy, jak i płacy może dokonać wyłącznie pracodawca przez wręczenie swojego oświadczenia woli pracownikowi. W zależności od decyzji pracownika takie oświadczenie może powodować dwa różne skutki. Jeżeli pracownik przyjmie zaproponowane nowe warunki, wówczas po upływie okresu wypowiedzenia dojdzie do zmiany treści stosunku pracy. Jeśli jednak pracownik odmówi ich przyjęcia – dochodzi do rozwiązania stosunku pracy. Taki sam skutek będzie miał miejsce w stosunku do nauczycieli zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, jak również pracowników oświaty niebędących nauczycielami.
Jeżeli chodzi o nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania, do ich stosunku pracy będzie miała zastosowanie wyłącznie Karta Nauczyciela (KN). Zawiera ona szczególne regulacje w zakresie kształtowania stosunku pracy nauczycieli, które pozwalają na zmiany warunków pracy i płacy, czyli zmiany bez dokonania wypowiedzenia zmieniającego.
Rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem mianowanym określa art. 23 KN. Przepis ten nie zawiera sposobu rozwiązania stosunku pracy polegającego na odmowie przyjęcia przez nauczyciela mianowanego zaproponowanych mu nowych warunków pracy lub płacy. Zastosowanie wypowiedzenia zmieniającego w stosunku do nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania prowadziłoby do rozwiązania stosunku pracy nieprzewidzianego w ww. przepisie. To z kolei powodowałoby naruszenie stabilizacji zatrudnienia tej grupy zawodowej.
W praktyce, gdy niektórzy pracodawcy stosują art. 42 k.p., powołują się na art. 91c ust. 1 KN, który stanowi, że w zakresie spraw wynikających ze stosunku pracy, nieuregulowanych przepisami ustawy, mają zastosowanie przepisy Kodeksu pracy. Nic bardziej mylnego. Tryb nawiązania stosunku pracy na podstawie mianowania daje możliwość dokonywania zmian tylko na podstawie przepisów ustawy – Karta Nauczyciela i jedynie w sposób określony w przepisach tej ustawy. Należy uznać, że powyższe odesłanie do stosowania Kodeksu pracy (wypowiedzenie zmieniające – art. 42 k.p.) nie dotyczy nauczyciela mianowanego, ze względu na wzmożoną ochronę tego stosunku pracy. Dlatego też możliwość rozwiązania stosunku pracy z nauczycielem mianowanym została ograniczona do sytuacji wymienionych wyczerpująco w art. 23 KN.
Możliwości dokonywania zmian na podstawie Karty Nauczyciela
Zmiany w warunkach pracy nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania mogą polegać na:
- przeniesieniu nauczyciela (art. 18 i 19 KN),
- przeniesieniu nauczyciela w stan nieczynny (art. 20 ust. 1 pkt 2 KN),
- uzupełnieniu etatu oraz ograniczeniu wymiaru zatrudnienia (art. 22 w zw. z art. 20 KN).
Przeniesienie nauczyciela (art. 18 KN) na inne stanowisko w tej samej szkole lub innej szkole, w tej samej miejscowości, na takie same lub inne stanowisko następuje albo na prośbę nauczyciela, albo z urzędu za zgodą nauczyciela. W tym przypadku nie dochodzi do rozwiązania dotychczasowego stosunku pracy, zmienia się jedynie pracodawca. Dlatego też nauczyciel nie otrzymuje świadectwa pracy. Dotychczasowy pracodawca przekazuje jedynie teczkę akt osobowych nauczyciela do nowej placówki.
Odrębnie uregulowano tryb przeniesienia nauczyciela religii zatrudnionego na podstawie mianowania, gdy otrzymał on skierowanie do nauczania religii w innej szkole wydane przez:
● właściwego biskupa diecezjalnego – w przypadku Kościoła katolickiego,
● właściwe władze zwierzchnie tych kościołów i związków wyznaniowych – w przypadku pozostałych kościołów oraz innych związków wyznaniowych.
Organem uprawionym do przeniesienia jest dyrektor szkoły, do której nauczyciel otrzymał skierowanie w porozumieniu z dyrektorem szkoły, w której nauczyciel jest zatrudniony. Przeniesienie wymaga zawiadomienia organów prowadzących szkoły.
Organ prowadzący szkołę może przenieść nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania bez jego zgody do pracy w innej placówce, w razie konieczności zapewnienia w szkole lub placówce obsady na stanowisku nauczyciela z wymaganymi kwalifikacjami odpowiadającymi potrzebom programowym placówki (art. 19 KN). Przeniesienie to może nastąpić na okres nie dłuższy niż 3 lata, a nauczyciel zachowuje prawo powrotu na uprzednio zajmowane stanowisko. Ponadto, zdaniem Sądu Najwyższego, przeniesienie mianowanego nauczyciela bez jego zgody do innej szkoły przez organ prowadzący szkołę w trybie art. 19 ust. 1 ustawy – Karta Nauczyciela nie powoduje nawiązania nowego stosunku pracy (uchwała z 11 lutego 2004 r., III PZP 14/03).
Również przy przeniesieniu nauczyciela w trybie art. 19 ust. 1 KN przenoszony nauczyciel nie otrzymuje świadectwa pracy.
Nowa szkoła spełnia wprawdzie niektóre zadania charakterystyczne dla pracodawcy, dotyczące np. spraw organizacji pracy. Mimo spełniania przez nową szkołę niektórych funkcji charakterystycznych dla pracodawcy oraz niezależnie od podobieństwa pozycji nauczyciela do statusu pracownika tej nowej szkoły – to pełnienie wymienionych zadań stanowi konsekwencję przeniesienia go do nowej szkoły.
Po upływie okresu „przeniesienia” nauczyciel może wystąpić z żądaniem ponownego zatrudnienia w szkole, w której był zatrudniony przed przeniesieniem. Może jednak ze swojego prawa zrezygnować i kontynuować zatrudnienie w placówce, do której został przeniesiony.
Jednak w przypadku zmian organizacyjnych w macierzystej placówce nauczyciela, powodujących np. zmniejszenie liczby oddziałów, dyrektor szkoły może rozwiązać stosunek pracy z nauczycielem na podstawie art. 20 KN. Może również ograniczyć zatrudnienie do 1/2 etatu – za zgodą nauczyciela – w trybie art. 22 tej ustawy. Jednak organ prowadzący szkołę może nałożyć na nauczyciela obowiązek podjęcia pracy w innej szkole lub szkołach, na tym samym lub – za jego zgodą – na innym stanowisku. Celem takiego polecenia byłoby uzupełnienie tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych w wymiarze nie większym niż 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć
Wszelkich zmian w stosunku pracy nauczyciela zatrudnionego w placówce feryjnej lub szkole dyrektor szkoły może dokonać jedynie w tzw. ruchu służbowym, tj. do 31 maja. Natomiast w pozostałych placówkach oświatowych – przez cały rok szkolny.
Przepisy te mają zastosowanie zarówno do nauczycieli zatrudnionych w placówkach feryjnych, jak i nieferyjnych.
Podstawa prawna:
- art. 42 Kodeksu pracy,
- art. 18–20, 22, 23, 91c ust. 1 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (DzU z 2006 r. nr 97, poz. 674 ze zm.),
- uchwała Sądu Najwyższego z 11 lutego 2004 r. (III PZP 14/03, OSNP 2005/4/50).