Wątpliwości dotyczące możliwości żądania od związków zawodowych listy pracowników korzystających z ochrony związku dotyczą odmiennych interpretacji art. 30 ust. 21 ustawy o związkach zawodowych. Przepis ten określa, że w indywidualnych sprawach ze stosunku pracy, w których przepisy prawa pracy zobowiązują pracodawcę do współdziałania z zakładową organizacją związkową, pracodawca jest zobowiązany zwrócić się do tej organizacji o informację o pracownikach korzystających z jej ochrony.
Stanowisko związków zawodowych
Zdaniem związków zawodowych w praktyce sporny przepis należy rozumieć w ten sposób, że pracodawcy powinni zwracać się do organizacji związkowej w każdej konkretnej sprawie pracowniczej.
PRZYKŁAD
Pracodawca zamierza wypowiedzieć pracownikowi umowę na czas nieokreślony. Nie wie, czy należy on do działającej w zakładzie organizacji związkowej, ponieważ organizacja ta udzieliła mu tylko ogólnej informacji o liczbie pracowników zakładu, którzy do niej należą. W takiej sytuacji, zdaniem związków zawodowych, pracodawca powinien wystąpić do organizacji związkowej z zapytaniem, czy ten pracownik korzysta z ochrony związkowej. Nieudzielenie tej informacji w ciągu 5 dni przez związek zawodowy lub odpowiedź negatywna zwalnia pracodawcę z dalszego współdziałania z organizacją związkową w sprawie wypowiedzenia temu pracownikowi umowy o pracę. Pracodawca powinien postępować w przedstawiony sposób za każdym razem w przypadku tego typu indywidualnych spraw pracowniczych, ponieważ nie może żądać imiennej listy pracowników korzystających z ochrony związkowej.
Opinia pracodawców
Zdaniem pracodawców art. 30 ust. 21 ustawy związkowej daje im prawo do żądania od związków zawodowych przedstawienia imiennej listy pracowników korzystających z obrony związku. Według opinii pracodawców tylko wówczas można stwierdzić, czy w sprawie danego pracownika pracodawca jest zobowiązany do współdziałania z organizacją związkową. Brak listy imiennej powoduje jedynie konieczność przeprowadzania przez pracodawcę niepotrzebnych dodatkowych działań identyfikujących pracowników chronionych przez związki.
Stanowisko Sądu Najwyższego
Omawiany problemy był już wielokrotnie rozpatrywany przez Sąd Najwyższy. Linia orzecznicza nie jest jednak w tym zakresie jednolita. Początkowo Sąd Najwyższy uznawał, że pracodawca nie może żądać od związków zawodowych imiennej listy pracowników korzystających z obrony związkowej (uzasadnienie wyroku z 21 kwietnia 1999 r., I PKN 36/99, OSNAPiUS 2000/13/57). Sąd Najwyższy przyznał w tym wyroku, że pracodawca powinien indywidualnie zwracać się do organizacji związkowych z zapytaniem, czy dany pracownik korzysta z ochrony związkowej. Dopiero w przypadku pozytywnej odpowiedzi związku udzielonej w ciągu 5 dni będzie zobowiązany z tą organizacją przeprowadzać wymagane konsultacje.
Odmienne stanowisko Sąd Najwyższy zajął w wyroku z 23 stycznia 2002 r. (I PKN 809/2000, OSNP 2004/2/31) oraz ostatnio w uzasadnieniu do wyroku z 7 maja 2007 r. (II PK 305/06). W obu tych wyrokach Sąd Najwyższy uznał, że pracodawca ma prawo żądać od związków zawodowych imiennej listy pracowników korzystających z obrony związkowej.
Zdaniem Ewy Podgórskiej-Rakiel, specjalisty z Biura Prawnego Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”
Decyzja Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych powinna w moim przekonaniu wywołać niezbędną dyskusję dotyczącą listy imiennej członków i osób, których obrony podjęła się organizacja związkowa, w kontekście ochrony danych osobowych. Stanowisko GIODO podważa bowiem ostatnio prezentowaną linię orzeczniczą Sądu Najwyższego w kwestii sposobu ustalania kręgu osób reprezentowanych przez zakładową organizację związkową w indywidualnych sprawach pracowniczych.
W świetle ustawy o ochronie danych osobowych przetwarzanie danych ujawniających przynależność związkową jest zabronione, chyba że zezwala na to przepis szczególny. Z całą pewnością organizacja związkowa ma obowiązek poinformować pracodawcę o osobach podlegających szczególnej ochronie przed zwolnieniem z pracy z tytułu przynależności związkowej, bo tak wyraźnie stanowi przepis ustawy o związkach zawodowych. W odniesieniu do pozostałych członków organizacji i pracowników, którzy nie będąc członkami chcą być reprezentowani w sprawach pracowniczych przez związek, brak już tak jednoznacznej normy prawnej zezwalającej na udostępnienie listy imiennej.
Decyzja GIODO potwierdza, że obowiązek uzyskania informacji o przynależności danego pracownika do związku zawodowego spoczywa na pracodawcy każdorazowo w momencie zaistnienia sprawy indywidualnej wynikającej ze stosunku pracy, co do której przepisy prawa wymagają współdziałania ze związkiem.
WAŻNE!
Zdaniem Sądu Najwyższego nie ma podstaw, aby pracodawca był zobowiązany do ustalania w każdej sprawie pracowniczej, czy pracownik podlega obronie związkowej.
W ocenie Sądu Najwyższego organizacja związkowa jest zobowiązana przedstawić imienną listę pracowników należących do związku na żądanie pracodawcy i w przypadku zmian powinna ją również aktualizować.
Stanowisko i decyzja GIODO
Przedstawiona na wstępie decyzja GIODO z 30 czerwca br. jest zatem niezgodna z ostatnio prezentowaną linią orzeczniczą w sprawie przedstawiania pracodawcy przez związki zawodowe imiennej listy pracowników korzystających z obrony związkowej. Decyzja ta została poprzedzona wydanym 4 stycznia 2008 r., również na wniosek Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność”, stanowiskiem GIODO (pismo nr GI-DOLiS-024/985/07/196/08), w którym tak samo jak w wydanej później decyzji stwierdzono, że pracodawcy nie mają prawa żądać do organizacji związkowych imiennej listy pracowników podlegających ochronie związkowej.
WAŻNE!
Zdaniem GIODO żądanie przez pracodawców od związków listy imiennej pracowników podlegających obronie związkowej byłoby zbieraniem danych o pracownikach „na zapas” w sytuacji, gdy w stosunku do niektórych pracowników mogą być one nigdy niewykorzystane.
Uzyskiwanie tych danych byłoby zdaniem GIODO nieadekwatne do celów, w jakich są przetwarzane dane osobowe, a zatem niezgodne z art. 26 ust. 1 pkt 3 ustawy o ochronie danych osobowych.
Wnioski
Decyzja GIODO skomplikowała jeszcze bardziej problem wymagania od pracodawców imiennej listy pracowników podlegających obronie związkowej. Interpretacja GIODO jest bowiem niezgodna z obowiązującą w ostatnim czasie linią orzeczniczą w tej sprawie. Niewykluczone, że wpłynie ona na stanowisko sądów pracy w razie kolejnych sporów dotyczących omawianego problemu.
W praktyce zatem bezpiecznym postępowaniem pracodawcy będzie powstrzymanie się od żądania od organizacji związkowych listy imiennej pracowników korzystających z obrony związku. Spowoduje to obowiązek każdorazowego występowania do związków z zapytaniem, czy dany pracownik, wobec którego pracodawca chce podjąć działania wymagające konsultacji związkowej, korzysta z obrony związkowej. Postępując w ten sposób pracodawca uniknie jednak ewentualnego sporu ze związkami zawodowymi przed sądem pracy. Nie będzie również narażony na negatywną dla siebie decyzję GIODO zakazującą żądania listy imiennej chronionych pracowników.
Podstawa prawna:
- art. 232, art. 38 Kodeksu pracy,
- art. 26, art. 27 ust. 1 i ust. 2 pkt 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (DzU z 2002 r. nr 101, poz. 926 ze zm.),
- art. 30 ust. 21 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (DzU z 2001 r. nr 79, poz. 854 ze zm.).