Skrócenie czasu pracy ze względu na warunki szczególnie uciążliwe lub szczególnie szkodliwe dla zdrowia
W art. 145 Kodeksu pracy, przewidziano skrócenie czasu pracy ze względu na warunki szczególnie uciążliwe lub szczególnie szkodliwe dla zdrowia. Skrócenie czasu pracy dotyczy norm określonych w art. 129 § 1 Kodeku pracy t.j poniżej 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy w przypadku podstawowego systemu czasu pracy.
Skrócenie czasu pracy może dotyczyć wszystkich systemów czasu pracy, które mogą obowiązywać u pracodawcy.
Sposoby skrócenia czasu pracy
Co istotne przedmiotowe skrócenie może polegać na obniżeniu norm czasu pracy albo na ustanowieniu przerwy wliczanej do czasu pracy, a w przypadku pracy monotonnej lub pracy w ustalonym z góry tempie, polega na wprowadzeniu przerw w pracy wliczanych do czasu pracy.
Zobacz polecany produkt: KODEKS PRACY 2015 z komentarzem (PDF)
Katalog prac szczególnie uciążliwych lub szczególnie szkodliwych dla zdrowia
Zgodnie art. 145 § 2 Kodeksu pracy zasady ustalenia wykazu prac, które mogą być zakwalifikowane do kategorii szczególnie uciążliwych lub szczególnie szkodliwych dla zdrowia, zostały oparte na konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami w trybie określonym w art. 237 11a i art. 237 13a Kodeksu pracy. Dodatkowo pracodawca ma obowiązek zasięgnąć opini lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami. Przedstawicieli pracowników, którzy biorą udział w przedmiotowych konsultacjach, wybierają zakładowe organizacje związkowe, a jeżeli u pracodawcy takie organizacje nie działają, wybierają pracownicy w trybie przyjętym w zakładzie pracy.
Zadaj pytanie na FORUM
Obligatoryjność czy fakultatywność skrócenia czasu pracy?
Istotne jest to, że ustawodawca nie wskazał czy przedmiotowe skrócenie ma charakter obligatoryjny, gdy warunki są szczególnie uciążliwe lub szczególnie szkodliwe dla zdrowia pracowników. Wydaje się, że w treści przepisu art. 145 kodeksu pracy nie został zawarty nakaz skrócenia czasu pracy pracowników wykonujących pracę w tych warunkach. Należy jednak mieć na uwadze, iż przepis ten należy interpretować w związku z art. 207 § 1 i 2 Kodeksu pracy, który odnosi się do obowiązków pracodawcy w zakresie zapewnienia odpowiedniego stanu bhp w zakładzie pracy oraz obowiązków w zakresie ochrony zdrowia i życia pracowników. W doktrynie istnieje spór, co do tego czy skrócenie czasu pracy w przypadku wystąpienia przesłanek określonych w art. 145 kodeksu pracy jest obligatoryjne czy też nie.
Część doktryny opowiada się za obligatoryjnym skróceniem, wskazując na stylistykę art. 145 Kodeksu pracy, która ich zdaniem sugeruje na wybór pracodawcy co do metody skrócenia, a nie samego aktu skrócenia (zob. Sławomir Driczinski, Skrócony czas pracy – niektóre problemy i propozycje rozwiązań Prawo i Zabezpieczenia Społeczne 2000r. , nr 3 s.13).
Skrócony czas pracy przy szkodliwych warunkach pracy
Wydaje się, że przesądzający jest jednak brak wyraźnego nakazu skrócenia czasu pracy pracowników wykonujących pracę w przedmiotowych warunkach. Decyzję w sprawie skrócenia czasu pracy podejmowana jest przez pracodawcę po dokonaniu wskazanego wyżej trybu konsultacji i zasięgnięciu opinii. W tym też trybie następuje określenie wykazu stanowisk pracy objętych skróconym czasem pracy.
Wskazana fakultatywność nie oznacza całkowitej dowolności w tej kwestii, gdyż należy ją oceniać przez pryzmat wskazanych już wyżej przepisów art. 207 § 1 i 2 Kodeksu pracy (zob. Kodeks pracy Komentarz pod redakcją Wojciecha Muszalskiego Warszawa 2013r. str.436). Powyższe potwierdza również wyrok z 14 listopada 2008r. (II PK 84/08, OSNP 2010, nr 9-10, poz.13), w którym to Sąd Najwyższy wskazał, iż samo ustalenie występowania szczególnie szkodliwych warunków pracy, nie rodzi po stronie pracodawcy obowiązku skrócenia czasu pracy. W uzasadnieniu wyroku, sąd między innymi wskazał, że do obowiązków pracodawcy należy przeprowadzanie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, rejestrowanie i przechowywanie wyników tych badań i pomiarów oraz udostępnianie ich pracownikom. Sam jednak fakt ustalenia występowania szczególnie uciążliwych lub szczególnie szkodliwych warunków pracy nie rodzi po stronie pracodawcy obowiązku skrócenia czasu pracy. O tym, czy jest to niezbędne w danych okolicznościach, czy bardziej celowe jest zastosowanie innych prawnych środków „rekompensujących” pracę w takich warunkach, decyduje pracodawca, uwzględniając opinie pracowników lub ich przedstawicieli, a także opinię lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, kierując się przede wszystkim potrzebą zapewnienia pracownikom efektywnie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.