Czym jest czas pracy?
Co do zasady czas pracy pracownika liczony jest od momentu rozpoczęcia pracy. Uznaje się, że zgodnie z art. 128 Kodeksu pracy (k.p.) czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. W przeważającej ilości przypadków pojęcie czasu pracy nie budzi wątpliwości. Pracownik przybywa do pracy, obejmuje stanowisko i rozpoczyna pracę. Jednakże występują też sytuacje nietypowe. Do sytuacji tych można zaliczyć pracę, która zasadniczo odbywa się poza stałym wyznaczonym miejscem, np. praca przedstawiciela handlowego lub sytuacje, w których pracodawca oczekuje wykonania przez pracownika pewnych czynności przed rozpoczęciem pracy lub po jej zakończeniu (np. raportowanie).
Czas pracy - dojazd do klienta
Ważne! Jeżeli praca wiąże się z obowiązkiem przejazdu pracownika do kontrahenta, to uznaje się, że już podczas tego dojazdu pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy.
Czas pracy a stałe przemieszczanie się
Sytuacja, w której pracownik podróżuje w ramach wykonywania umówionej pracy na określonym obszarze geograficznym, nie stanowi podróży służbowej w rozumieniu art. 775 § 1 k.p. (tak Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 lutego 2021 r. III PSKP 4/21).
Zdaniem sądu czasem pracy (art. 128 §1 k.p.) pracownika wykonującego obowiązki pracownicze na określonym obszarze, do czego konieczne jest stałe przemieszczanie się, jest także czas poświęcony na niezbędne przejazdy. W czasie tych przejazdów pracownik pozostaje bowiem w dyspozycji pracodawcy, a świadczenie pracy (wykonywanie obowiązków pracowniczych) polega na samym przemieszczaniu się, bez którego nie byłoby możliwe wykonanie podstawowych zadań pracowniczych. Z tego punktu widzenia jest więc obojętne, jakim środkiem transportu pracownik się przemieszcza (własnym, dostarczonym przez pracodawcę czy publicznym), jak również czym się zajmuje w czasie przejazdu (prowadzi samochód, świadczy pracę możliwą do wykonania w czasie przejazdu czy też odpoczywa).
Czas pracy pracownika handlowego
Czas pracy pracownika handlowego rozpoczyna się od wyjazdu z jego mieszkania w sytuacji, gdy pracodawca nie zorganizował dla niego żadnego miejsca, które mogłoby być traktowane jako zamiejscowa siedziba pracodawcy („biuro”), a praca polegała w całości na wykonywaniu zadań w placówkach handlowych, do których pracownik dojeżdżał samochodem z zajmowanego przez siebie mieszkania. W konsekwencji czasem pracy objęty jest w tym wypadku również powrót pracownika do miejsca zamieszkania po wykonaniu zasadniczego zadania pracowniczego. W sytuacji, gdy pracodawca nie zorganizował dla pracownika żadnego miejsca („biura”), które mogłoby być traktowane jako filia jego siedziby i taką funkcję spełniało mieszkanie pracownika, pracownik już od momentu opuszczenia mieszkania rozpoczyna bezpośrednie czynności przygotowawcze do wykonania zasadniczego zadania służbowego (wizyty u klientów itp.). To stanowisko sądu jest odpowiedzią na pewną praktykę, która polegała na nieuznawaniu przez pracodawców czasu dojazdu i zaliczania do czas pracy jedynie czasu pracy, który był spędzany u klienta i czasu przejazdu pomiędzy klientami.
Trzeba wyraźnie podkreślić, że ustawodawca nie wiąże przy tym czasu pracy z czasem realnego, efektywnego świadczenia pracy, lecz z czasem pozostawania w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy, dlatego na czas pracy składa się nie tylko czas rzeczywistej pracy, lecz także okresy jej nieświadczenia, w których pracownik pozostawał w dyspozycji pracodawcy.
W innym orzeczeniu Sąd Najwyższy słusznie wskazał, że czynności wykonywane przez pracownika na stanowisku nadsztygara górniczego robót przygotowawczych (osoba dozoru wyższego), które polegały na dokonaniu odprawy przed zmianą, a po zakończeniu zmiany zdaniu wstępnego raportu kolejnemu nadsztygarowi, nie stanowią czynności przygotowawczych do wykonywania pracy, lecz są świadczeniem pracy w czasie pozostawania powoda do dyspozycji pracodawcy w rozumieniu art. 128 § 1 KP (Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 28 maja 2020 r. I PK 73/19).
Podsumowanie
Wobec tego czas pracy to czas faktycznego pozostawania w dyspozycji pracodawcy i w zależności od specyfiki pracy czas ten może być obliczany nieco inaczej. W skrajnych sytuacjach sąd musi dokonać wykładni tego pojęcia, gdyż regulacja ustawowa jest bardzo ogólna.