Czym jest równoważny system pracy?
Warto na samym początku odpowiedzieć sobie na pytanie, czym jest równoważny system pracy? Jest to jeden z modeli ewidencjonowania czasu pracy, który ze względu na charakter i rodzaj pracy czy też jej organizacji dopuszcza wydłużenie dobowego czasu pracy do 12 godzin. Taki system obowiązuje w okresie rozliczeniowym, który nie może przekraczać jednego miesiąca. Jak sama nazwa wskazuje równoważny czas pracy należy po prostu równoważyć - w tym systemie równoważy się ten czas krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w wybranych dniach oraz dniami wolnymi od pracy.
Równoważny system pracy a prawo
Dokładne informacje na temat równoważnego czasu pracy znajdziemy w Kodeksie pracy, a dokładniej w rozdziale IV “Systemy i rozkłady czasu pracy”. Artykuł 135 mówi dokładnie na ten temat:
- §1. Jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją, może być stosowany system równoważnego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca. Przedłużony dobowy wymiar czasu pracy jest równoważony krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w niektórych dniach lub dniami wolnymi od pracy.
Na ten temat pisaliśmy w poprzednim akapicie. Ten przepis polega on na wydłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy do maksymalnie 12 godzin. Dopuszczalne jest oczywiście przedłużenie do 9, 10 lub 11 godzin w okresie rozliczeniowym do jednego miesiąca. Warto skupić się dodatkowo na paragrafie drugim, który brzmi:
- §2. W szczególnie uzasadnionych przypadkach okres rozliczeniowy, o którym mowa w § 1, może być przedłużony, nie więcej jednak niż do 3 miesięcy.
Jak stanowią przepisy, okres rozliczeniowy może być przedłużony w szczególnych sytuacjach do 3 miesięcy. Kiedy tak może się stać? Pracodawca, który chce wydłużyć okres rozliczeniowy powinien skierować swoją decyzję do związków zawodowych. Wtedy związki zawodowe muszą udzielić zgody na wydłużenie okresu rozliczeniowego. Brak związków w firmie lub też brak zgody związków zawodowych na wydłużenie czasu pracy wpływa na decyzję o przedłużenie okresu rozliczeniowego, która należy do inspektora pracy. Równoważny system czasu pracy wydłużony do trzymiesięcznego okresu rozliczeniowego może spowodować ryzyko przestoju w firmie. W sytuacji gdy pracodawca ustalił najwięcej godzin pracy np. na ostatni z miesięcy wydłużonego okresu rozliczeniowego, a w rzeczywistości okaże się, że pracy wystarczy na osiem godzin, nie może z tego powodu zmienić grafiku pracy. Pracownik wciąż pozostaje gotowy do pracy; stąd opisane ryzyko przestoju wynikające z równoważnego czasu pracy.
Trzecim, ważnym zapisem w Kodeksie pracy dotyczącym równoważnego czasu pracy jest paragraf 3:
- §3. Przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych okres rozliczeniowy, o którym mowa w § 1, może być przedłużony, nie więcej jednak niż do 4 miesięcy.
W tym przypadku tak jak w komentarzu do paragrafu 2, wydłużenie okresu rozliczeniowego jest możliwe za zgodą związków zawodowych lub po wcześniejszym zawiadomieniu właściwego inspektora pracy.
Polecamy: Wynagrodzenia 2019. Rozliczanie płac w praktyce
Grafik pracy w systemie równoważnym – o czym pamiętać podczas jego przygotowania?
Harmonogram pracy w systemie równoważnym wymaga precyzyjnego przemyślenia i uważnego opracowania. Grafik pracy powinien być przygotowany bardzo szczegółowo. Należy przede wszystkim pamiętać o:
- pracownikowi przysługuje co najmniej tyle godzin odpoczynku, ile godzin przepracował według wydłużonego dobowego czasu pracy
- brak wydłużenia dobowego wymiaru czasu powoduje, że odpoczynek musi wynosić co najmniej 11 godzin
- przeciętna tygodniowa norma pracy powinna wynosić 40 godzin
- jeśli planujemy 5 dni w tygodniu po 12 godzin, należy uwzględnić mniejszą liczbę godzin w innych tygodniach
- pracownikowi który wykonuje pracę według równoważnego systemu pracy przysługuje 35 godzin ciągłego odpoczynku nieprzerwanego w tygodniu
- pracodawca powinien zapewnić zatrudnionemu w danym okresie rozliczeniowym odpowiednią liczbę dni wolnych, która wynosi taką samą liczbę niedziel, świąt oraz dni wolnych od pracy w pięciodniowym tygodniu pracy, który przypada na dany okres
Które branże najczęściej wykorzystują równoważny system pracy?
Kodeks pracy nie definiuje precyzyjnie listę zawodów, w których jest możliwość stosowania , przy równoważnego czasu pracy w ramach artykułu 135 Kodeksu pracy. Tak jak wspomnieliśmy wcześniej, warunkiem stosowania równoważnego systemu jest rodzaj pracy lub jej organizacja. Jest to więc system stosowany w zawodach, w których często dochodzi do spiętrzenia obowiązków dane dni tygodnia. Taki grafik pracy najczęściej wykorzystywany jest w gastronomii i hotelarstwie oraz firmach eventowych a także zakładach pracy stosujących grafik pracy zmianowej.