Coaching jest jednym z najbardziej skutecznych narzędzi zarządzania i poprawy zachowań uczniów. Z drugiej strony, jest procesem złożonym i długotrwałym. Efekty coachingu nie zawsze są widoczne natychmiast. Na powodzenie przedmiotowych działań ma wpływ wiele czynników, jak: poziom kompetencji ucznia, jego doświadczenie, postawa, motywacja itp.
Punktem wyjścia w planowaniu coachingu jest świadomość prawidłowości związanych z uczeniem się dorosłych.
Preferencje w nauce
Podstawą szkolenia dorosłych jest cykl Kolba, którego założeniem jest przejście czterech etapów cyklu nauki, w celu doskonalenia kompetencji (zobacz schemat).
@RY1@i13/2009/008/i13.2009.008.000.0088.001.jpg@RY2@
Stopień zwiększonej koncentracji na którymś z etapów zależy od diagnozy preferencji w stosunku do stylu uczenia się podopiecznego. Brytyjscy eksperci w dziedzinie stylów uczenia się, Peter Honey i Alan Mumford, zdefiniowali cztery podstawowe style uczenia się:
Aktywne działanie
Entuzjaści – ludzie o otwartych umysłach, pozbawieni sceptycyzmu, entuzjastyczni. Zwykle najpierw działają, a następnie myślą o konsekwencjach. Są aktywni. W przypadku takich uczniów zasadne będzie skupienie się na pierwszym etapie cyklu – doświadczeniu. Ludzie ci najefektywniej uczą się, jeśli są rzuceni „na głęboką wodę”, lubią być angażowani w działanie.
Analiza działania
Myśliciele – stoją z boku i analizują doświadczenia. Lubią obserwować działanie, słuchać innych i analizować wszystkie aspekty doświadczenia. Zbierają informacje i długo formułują wnioski. Najbardziej efektywnie uczą się, jeśli mogą przeanalizować to, czego się nauczyli. W ich przypadku koncentracja na drugim etapie cyklu: analizie działania, przyniesie najlepsze rezultaty.
Logiczne wnioskowanie
Teoretycy – dopasowują obserwacje i integrują je w złożone teorie. Są perfekcjonistami, przywiązują dużą wagę do teorii, zasad, modeli i myślenia systemowego. Uczą się poprzez możliwość zaangażowania intelektu w formułowanie teorii i wniosków. W ich przypadku optymalnym działaniem jest skupienie się na etapie trzecim: wnioskowaniu.
Zamierzone planowanie
Pragmatycy – lubią sprawdzać nowe teorie, eksperymentować, aby dowiedzieć się, czy działają w praktyce. Poszukują nowych idei, niecierpliwią ich długie dyskusje. Najlepsze efekty uzyskasz, pozwalając im wprowadzać zmiany natychmiast i ćwiczyć nowe techniki. Czwarty etap cyklu: planowanie to odpowiedni dla nich etap.
Warunkiem uzyskania założonych efektów w nauce jest przejście przez wszystkie cztery etapy cyklu Kolba, jednak diagnoza indywidualnych preferencji co do stylów uczenia się twoich przedstawicieli pozwoli na optymalizację procesu poprzez zwiększenie koncentracji na odpowiednim dla preferencji etapie cyklu.
Techniki prowadzenia coachingu
Obok indywidualnych preferencji uczenia się, istotnym czynnikiem wpływającym na efektywność coachingu jest dopasowanie techniki do stopnia motywacji i umiejętności ucznia. Warunkiem przystąpienia do coachingu jest wola rozwoju i akceptacja tego narzędzia ze strony ucznia. W przeciwnym razie proces nie będzie efektywny, a udział w nim negatywnie nastawionego pracownika – bezzasadny. Oczywistą konsekwencją takiego działania będzie brak postępów w nauce i nawet jeśli uzyskamy formalną aprobatę przedstawiciela, to i tak udowodni nam, że wprowadzane elementy nie działają w praktyce. Konieczne jest więc umiejętne wprowadzenie coachingu i praca nad postawą.
W przypadku kiedy postawa ucznia jest odpowiednia, pozostaje dostosowanie techniki prowadzenia coachingu do wiedzy, doświadczenia i umiejętności przedstawiciela. Takie podejście do problemu wymaga ze strony coacha wysokiej elastyczności, gdyż w zależności od potencjału ucznia musi wejść w rolę instruktora, trenera lub inspiratora.
Spirala praktyki
W stosunku do początkującego pracownika, który nie ma wiedzy i umiejętności w obszarze, który chcemy rozwinąć, optymalną techniką jest Spirala praktyki, która składa się z czterech etapów powtarzanych aż do momentu uzyskania oczekiwanych rezultatów.
- Etap I to wyjaśnienie i demonstracja. Na tym etapie trener powinien wyjaśnić, co zamierza zademonstrować i dlaczego jest to ważne. Przeprowadzić demonstrację, podsumować, ponownie podkreślając znaczenie i dać czas na ewentualne pytania i informacje zwrotne.
- Etap II: przemyślenia na temat zdobytej wiedzy – ten etap należy ograniczyć czasowo, aby nie przybrał postaci niekończących się rozważań. Wystarczy poświęcić kilka minut na analizę czy sporządzenie notatek.
- Etap III: ocena postępów – to czas na informację zwrotną na temat postępów w kontekście założonego celu. Umiejętne zadawanie pytań może pomóc uczniowi w identyfikacji barier, które powstrzymują go przed realizacją celu.
- Etap IV: planowanie dalszych działań. Trener ma do dyspozycji trzy rodzaje sesji praktycznych:
– sytuacje bezpieczne – takie, w których uczeń może popełniać błędy bez narażania się na konsekwencje,
– obserwacja – uczeń może praktykować w rzeczywistym środowisku pod opieką trenera, który w ostateczności może interweniować,
– kontrole wyrywkowe – uczeń praktykuje w rzeczywistym środowisku, wiedząc, że trener raz na jakiś czas będzie uczestniczył w działaniu.
Sesje ćwiczeń będą zmieniały charakter w miarę przesuwania się po Spirali praktyki – im wyższe umiejętności ucznia, tym mniejsza kontrola trenera. Trener przechodzi więc od roli instruktora do obserwatora.
Technika trójwymiarowa
Spirala praktyki to jedna z najczęściej wykorzystywanych technik coachingu. Kolejne dwie dotyczą sytuacji, kiedy uczeń ma wiedzę i umiejętności, które chcemy doskonalić. Pierwsza z nich – Technika trójwymiarowa – jest optymalnym narzędziem analizy i rozwiązywania konkretnych trudności. Pierwszym krokiem jest krótki opis problemu, który sporządza uczeń. Następnie diagnozujemy aspekty problemu, opierając się na trzech kategoriach:
- sytuacji,
- ludzi, których dotyczy,
- ucznia – jaki wpływ ma na niego przedmiotowa trudność.
Kolejnym krokiem jest kreowanie opcji i wybór najważniejszej dla każdego z trzech wymienionych wyżej aspektów. Ostatnim działaniem jest wybór jednego lub kilku optymalnych rozwiązań. Technika sprawdza się najlepiej, gdy coach jedynie zadaje pytania, prowadząc ucznia przez proces analizy problemu.
Technika GROW
W sytuacji kiedy mamy do czynienia z pracownikiem o wysokich kompetencjach, optymalną techniką jest GROW (goal, reality, options, will). Na początku pytania skupiają się wokół celu ucznia, następnie na analizie rzeczywistości – jakie czynniki mają wpływ na sytuację, które z nich są czynnikami zewnętrznymi, a które wewnętrznymi. W odniesieniu do zdiagnozowanych czynników rozważamy możliwości (opcje). Na tym etapie powinna nastąpić identyfikacja sił, które nas przybliżają i oddalają od realizacji założonego celu i zaplanowanie działań naprawczych. Ostatnim etapem jest potwierdzenie woli działania i plan wprowadzenia wyłonionych opcji w praktykę.
Coaching jest procesem złożonym i nie można traktować go w kategoriach uniwersalnego narzędzia, które można zastosować w takiej samej formie do wszystkich pracowników. Warunkiem optymalizacji procesu i osiągnięcia zamierzonych rezultatów jest gruntowna analiza doświadczenia, kompetencji, motywacji i preferencji uczenia się ludzi, z którymi zamierzamy pracować, a następnie dobór odpowiednich metod w kontekście zebranych informacji.