Bezpieczeństwo i higiena pracy - podsumowanie zmian w kodeksie pracy

Pracodawca wciąż jest osobą odpowiedzialną za bezpieczeństwo i higienę pracy w zakładzie. Tak jak dotychczas to pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bhp w zakładzie pracy. Obecnie wyraźnie podkreślono, że na zakres tej odpowiedzialności nie wpływają obowiązki pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz powierzenie wykonywania zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy (art. 207 § 1 k.p.).

Do katalogu podstawowych obowiązków pracodawcy dodano nowe.

Ochrona zdrowia pracowników ma się odbywać w szczególności przez:

• organizowanie pracy w sposób zapewniający jej bezpieczne i higieniczne warunki,
• zapewnianie przestrzegania w firmie przepisów i zasad bhp, wydawanie poleceń usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolowanie wykonania tych poleceń,
• reagowanie na potrzeby w zakresie bhp i dostosowywanie środków podejmowanych w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia oraz życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy,
• zapewnianie rozwoju spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym, uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację oraz warunki pracy, stosunki społeczne, a także wpływ czynników środowiska pracy,
• uwzględnianie ochrony zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących piersią i pracowników niepełnosprawnych - w ramach podejmowanych działań profilaktycznych,
• zapewnianie wykonania nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy,
• zapewnianie wykonania zaleceń społecznego inspektora pracy.

Koszty działań podejmowanych przez pracodawcę w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w żaden sposób nie mogą obciążać pracowników.

Kodeks pracy został dodatkowo wzbogacony o przepis, z którego wynika, że pracodawca musi przekazywać pracownikom informacje o:

• zagrożeniach zdrowia i życia występujących w firmie, na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach, w tym o zasadach postępowania w przypadku awarii oraz innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników,
• działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia wspomnianych zagrożeń,
• pracownikach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy, wykonywania czynności w zakresie ochrony ppoż. i ewakuacji pracowników (art. 207¹ § 1 pkt 1-3 lit. a i b k.p.).

Jeżeli na terenie zakładu pracy wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, pracodawca musi przekazać powyższe informacje także tym pracodawcom (art. 208 § 3 k.p.).

Pracodawca został dodatkowo zobowiązany do:

• zapewnienia środków niezbędnych do udzielenia pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, gaszenia pożaru i ewakuacji pracowników,
• wyznaczenia pracowników do udzielania pierwszej pomocy i wykonywania czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz ewakuacji,
• zapewnienia łączności w szczególności ze służbami zewnętrznymi wyspecjalizowanymi w udzielaniu pierwszej pomocy, ratownictwie medycznym i ochronie przeciwpożarowej (nowy art. 209¹ § 1 k.p.).

Działania te powinny być dostosowane do rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych pracowników oraz innych osób przebywających na terenie zakładu pracy, a także rodzaju i poziomu występujących zagrożeń (art. 209¹ § 2 k.p.).

Szczególnie dużo w tym zakresie kontrowersji wzbudził obowiązek wyznaczania osoby odpowiedzialnej za bezpieczeństwo ppoż. i ewakuację. Osoba taka zgodnie z obowiązującymi przepisami musi spełniać wymagania określone w ustawie o ochronie przeciwpożarowej. Co za tym idzie, musi mieć wykształcenie co najmniej średnie i ukończone szkolenie inspektorów ochrony przeciwpożarowej (przeprowadzone w ośrodku szkolenia komendy wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej). Ponieważ obowiązek ten w szczególności w stosunku do „małych” pracodawców okazał się bardzo kosztowny, postanowiono go zmienić. Zmianie ulegnie nie sam obowiązek wyznaczania takiej osoby, ale nie będzie ona już musiała spełniać tak wyspecjalizowanych wymagań.

Zgodnie z nowymi przepisami w przypadku możliwości wystąpienia zagrożenia zdrowia lub życia pracodawca jest zobowiązany:

• niezwłocznie poinformować pracowników o tych zagrożeniach i podjąć działania w celu zapewnienia im odpowiedniej ochrony,
• niezwłocznie dostarczyć pracownikom instrukcje umożliwiające, w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia, przerwanie pracy i oddalenie się z miejsca zagrożenia w bezpieczne miejsce (art. 209² § 1 k.p.).

W razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia pracodawca musi:

• wstrzymać pracę i wydać pracownikom polecenie oddalenia się w bezpieczne miejsce,
• do czasu usunięcia zagrożenia nie wydawać polecenia wznowienia pracy (art. 209² § 2 k.p.).

W przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia pracowników albo zdrowia bądź życia innych osób podwładni mają „wolną rękę” w kwestii działań mających na celu uniknięcie niebezpieczeństwa. Mogą oni bez porozumienia z przełożonym podjąć czynności na miarę ich wiedzy i dostępnych środków technicznych (art. 209³ k.p.).

Obowiązki pracownika w zakresie bhp

Pracownik nie może ponosić jakichkolwiek niekorzystnych konsekwencji z powodu powstrzymania się od pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia na dotychczasowych zasadach (art. 210 § 2¹ k.p.).

Pracodawca jest obecnie zobowiązany zapewnić, aby stosowane maszyny i inne urządzenia techniczne:

• zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w szczególności zabezpieczały pracowników przed urazami, działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych, porażeniem prądem elektrycznym, nadmiernym hałasem, działaniem drgań mechanicznych oraz promieniowania, a także szkodliwym niebezpiecznym działaniem innych czynników środowiska pracy,
• uwzględniały zasady ergonomii.

Natomiast maszyny, które nie spełniają powyższych wymogów, należy odpowiednio dostosować.

Pracodawca konsultuje z pracownikami lub ich przedstawicielami kwestie dotyczące:

• tworzenia służby bhp lub powierzania wykonywania zadań tej służby innym osobom,
• wyznaczania pracowników do udzielania pierwszej pomocy oraz wykonywania czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej i ewakuacji pracowników (art. 237^11a § 1 pkt 3 k.p.),
• tworzenia wykazu prac szczególnie niebezpiecznych dla zdrowia lub życia ludzkiego (art. 225 § 2 k.p.).

Podstawa prawna:

• art. 207-216, 225, 233, 237^11a Kodeksu pracy,
• ustawa z 21 listopada 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy (DzU nr 223, poz. 1460).