Postępowanie kontrolne Państwowej Inspekcji Pracy, ma na celu ustalenie stanu faktycznego w zakresie przestrzegania przepisów prawa pracy oraz udokumentowanie dokonanych ustaleń. Działania kontrolne inspekcji nastawione są przede wszystkim na branże i zakłady pracy, w których występuje zdiagnozowany wcześniej zły stan ochrony pracy.
Podmioty uprawnione do przeprowadzenia kontroli
Kontrolę przeprowadzane są przez inspektorów pracy, którzy mogą dokonywać kontroli nawet poza granicami Polski, jeśli istniejący tam stosunek pracy podlega przepisom polskiego prawa pracy.
Inspektorzy pracy są uprawnieni do przeprowadzania kontroli przepisów prawa pracy, w tym w szczególności stanu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz kontroli przestrzegania przepisów dotyczących legalności zatrudnienia, bez uprzedzania i o każdej porze dnia i nocy. Kontrolę przedsiębiorcy jednak, przeprowadza się na mocy upoważnienia do jej przeprowadzania, które wydaje Główny Inspektor Pracy i jego zastępcy oraz okręgowi inspektorzy pracy i ich zastępcy. Kontrola zawsze przeprowadzana jest po okazaniu legitymacji służbowej, potwierdzającej tożsamość i uprawnienia inspektora pracy lub innego upoważnionego pracownika Państwowej Inspekcji Pracy.
Kontrola przedsiębiorcy w szczególnych okolicznościach
Istnieje możliwość przeprowadzenia kontroli u przedsiębiorcy bez upoważnienia do jej dokonania, jeśli okoliczności faktyczne przemawiają jej niezwłoczne podjęcie. Należy wówczas dostarczyć upoważnienie niezwłocznie kontrolowanemu, nie później jednak niż w terminie 7 dni.
Zadaj pytanie na: Forum
Uprawnienia inspektora pracy
Podczas przeprowadzania kontroli, inspektor pracy ma prawo do:
- swobodnego wstępu na teren oraz do obiektów i pomieszczeń podmiotu kontrolowanego,
- przeprowadzania oględzin obiektów, pomieszczeń, stanowisk pracy, maszyn i urządzeń oraz przebiegu procesów technologicznych i pracy oraz utrwalania ich przebiegu i wyników, za pomocą aparatury i środków technicznych służących do utrwalania obrazu lub dźwięku,
- żądania od podmiotu kontrolowanego oraz od wszystkich pracowników lub osób, które są lub były zatrudnione, albo które wykonują lub wykonywały pracę na jego rzecz na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym osób wykonujących na własny rachunek działalność gospodarczą, a także osób korzystających z usług agencji zatrudnienia, pisemnych i ustnych informacji w sprawach objętych kontrolą oraz wzywania i przesłuchiwania tych osób w związku z przeprowadzaną kontrolą,
- żądania okazania dokumentów dotyczących budowy, przebudowy lub modernizacji oraz uruchomienia zakładu pracy, planów i rysunków technicznych, dokumentacji technicznej i technologicznej, wyników ekspertyz, badań i pomiarów dotyczących produkcji bądź innej działalności podmiotu kontrolowanego, jak również dostarczenia mu próbek surowców i materiałów używanych, wytwarzanych lub powstających w toku produkcji, w ilości niezbędnej do przeprowadzenia analiz lub badań, gdy mają one związek z przeprowadzaną kontrolą,
- żądania przedłożenia akt osobowych i wszelkich dokumentów związanych z wykonywaniem pracy przez pracowników lub osoby świadczące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy,
- zapoznania się z decyzjami wydanymi przez inne organy kontroli i nadzoru nad warunkami pracy oraz ich realizacją,
- wykonywania niezbędnych dla celów kontroli odpisów lub wyciągów z dokumentów, jak również zestawień i obliczeń sporządzanych na podstawie dokumentów, a w razie potrzeby żądania ich od podmiotu kontrolowanego,
- sprawdzania tożsamości osób wykonujących pracę lub przebywających na terenie podmiotu kontrolowanego, a także osób korzystających z usług agencji zatrudnienia, ich przesłuchiwania i żądania oświadczeń w sprawie legalności zatrudnienia lub prowadzenia innej działalności zarobkowej,
- korzystania z pomocy biegłych i specjalistów oraz akredytowanych laboratoriów.
Inspektor pracy ma także prawo do swobodnego poruszania się po terenie podmiotu kontrolowanego bez obowiązku uzyskiwania przepustki i bez przechodzenia przez rewizję osobistą, nawet jeśli takie procedury zostały przewidziane przez wewnętrzny regulamin podmiotu kontrolowanego. Inspektor nie ma obowiązku zawiadamiania podmiotu kontrolowanego o podejmowaniu przez niego czynności kontrolnych, jeśli zawiadomienie to mogłoby mieć wpływ na wynik kontroli. Ma to zapewnić skuteczność podejmowanych przez inspektorów pracy działań.
Obowiązki podmiotu kontrolowanego
Ustawa nakłada również pewne obowiązki na podmiot kontrolowany. Jest on bowiem zobowiązany do współpracowania z inspektorem pracy, poprzez zapewnienie mu warunków umożliwiających zbadanie okoliczności faktycznych w tym stosowanie się do żądań inspektora, mieszczących się w jego kompetencjach.
Polecamy także: Roczna analiza stanu BHP
Protokół kontroli
Wszelkie ustalenia poczynione w czasie przeprowadzonej kontroli, powinny być udokumentowane w formie protokołu. Treść protokołu jest podpisywana zarówno przez inspektora, jak i osobę lub organ reprezentujący kontrolowanego. Kontrolowany ma możliwość zgłoszenia zastrzeżeń do protokołu w ciągu 7 dni, licząc od dnia przedstawienia mu protokołu, zaś inspektor ma obowiązek zbadać zgłoszone zastrzeżenia. Odmowa podpisania protokołu przez organ lub osobę reprezentującą kontrolowanego, nie stanowi przeszkody do zastosowania przez inspektora odpowiednich środków prawnych. W przypadku nie stwierdzenia uchybień, inspektor dokumentuje ustalenia faktyczne w formie notatki urzędowej.
Wyniki kontroli
Po przeprowadzeniu kontroli, w przypadku stwierdzenia naruszeń przepisów prawa pracy lub przepisów dotyczących legalności zatrudnienia, inspektor pracy wydaje decyzje, kieruje wystąpienia i wydaje polecenia, nakazujące usunięcie stwierdzonych naruszeń w ustalonym terminie lub zakazujące podejmowania działań zagrażających życiu lub zdrowiu. Inspektor może również za zgodą osoby zainteresowanej, wnieść powództwo do sądu pracy o ustalenie istnienia stosunku pracy.
Zobacz również: Środki ochrony indywidualnej
Decyzje inspektora pracy są wydawane w formie pisemnej, ustnej lub w formie stanowiącej wpis do dziennika budowy. Od pisemnych decyzji przysługuje odwołanie do okręgowego inspektora pracy w ciągu 7 dni, licząc od dnia otrzymania decyzji. Podmiot kontrolowany ma obowiązek informowania Państwowej Inspekcji Pracy o realizacji nałożonej na niego decyzji, z upływem terminów określonych w tejże decyzji.