Metody i sposoby ograniczania oraz eliminowania ryzyka zawodowego wynikającego z pracy z czynnikiem chemicznym

Ograniczanie i eliminowanie ryzyka zawodowego

W szczególności ryzyko zawodowe w pracy z czynnikiem chemicznym można ograniczać i eliminować przez:

• właściwe zaprojektowanie i organizację pracy w miejscu pracy,
• dostarczanie odpowiedniego wyposażenia dla prac z czynnikami chemicznymi oraz stosowanie procedur utrzymania ruchu, które zapewniają ochronę zdrowia i bezpieczeństwo pracowników w miejscu pracy,
• zmniejszenie do minimum czasu i poziomu narażenia na czynnik chemiczny,
• odpowiednią higienę miejsca pracy,
• zmniejszenie do minimum ilości czynnika chemicznego wymaganego w procesie pracy,
• stosowanie właściwych procedur, w tym instrukcji bezpiecznego obchodzenia się ze stwarzającymi zagrożenie czynnikami chemicznymi i odpadami zawierającymi taki czynnik oraz procedur ich przechowywania i transportu w miejscu pracy,
• właściwe stosowanie urządzeń i sprzętu w pracach z czynnikiem chemicznym, zapewniające bezpieczeństwo i ochronę zdrowia pracowników.

Przedstawiamy działania i środki służące wyeliminowaniu ryzyka zawodowego lub jego ograniczeniu, które należy podejmować w podanej kolejności:

• wyeliminowanie uwalniania do środowiska pracy stwarzającego zagrożenie czynnika chemicznego poprzez właściwe projektowanie procesów pracy i kontrolę techniczną oraz stosowanie odpowiedniego wyposażenia i materiałów,
• ograniczenie uwalniania do środowiska pracy stwarzającego zagrożenie czynnika chemicznego poprzez właściwe projektowanie i właściwą organizację procesów pracy,
• stosowanie odpowiedniego wyposażenia i materiałów oraz systematyczne kontrole stanu bezpieczeństwa i higieny pracy ze szczególnym uwzględnieniem organizacji procesów pracy, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych oraz ustalenie sposobów rejestracji nieprawidłowości i metod ich usuwania,
• stosowanie środków ochrony zbiorowej, takich jak na przykład właściwa wentylacja i odpowiednie działania organizacyjne,
• stosowanie środków ochrony indywidualnej, jeżeli zagrożeniu nie można przeciwdziałać w inny sposób.

---

WAŻNE!

Pracodawca w szczególności ma obowiązek:

● zapobiec obecności substancji palnych w stężeniach stwarzających zagrożenie lub substancji chemicznych niestabilnych w ilościach stwarzających zagrożenia wybuchem lub pożarem w miejscu pracy,

● usunięcia źródeł zapłonu, które mogą spowodować pożar lub wybuch oraz wyeliminować warunki, które mogą powodować, że substancje chemiczne niestabilne mogą wywołać szkodliwe skutki fizyczne,

● ograniczenia skutków dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w przypadku pożaru lub wybuchu substancji palnych, substancji chemicznie niestabilnych lub ich mieszanin.

Prace, przy których występuje ryzyko związane z używanymi preparatami i substancjami chemicznymi

Na terenie zakładu pracy mogą występować następujące rodzaje prac z użyciem preparatów i substancji chemicznych:

• prace związane z transportem substancji chemicznych,
• składowanie substancji,
• przygotowywanie składów potrzebnych do użytkowania,
• właściwe zastosowanie substancji,
• mycie i sprzątanie narzędzi, używanego sprzętu,
• gromadzenie odpadów,
• transport odpadów.

Poniżej przedstawiamy przykładowe procedury ograniczenia ryzyka zawodowego w laboratorium.

Krok 1

Transport i składowanie

1. Preparaty i substancje chemiczne używane w technologii laboratoryjnej przewożone są przeważnie przez hurtownie dysponujące własnym wyspecjalizowanym transportem. Sporadycznie niewielkie ilości preparatów chemicznych przewożone mogą być samochodami pracodawcy.
2. W czasie działania zakładu nie zanotowano awarii ani przypadków powodujących zagrożenie czynnikiem chemicznym (lub zanotowano – podać jakie, kiedy i jakie podjęto działania poprawy bezpieczeństwa).
3. Preparaty i środki chemiczne składowane są w odpowiednim pomieszczeniu przystosowanym do składowania tego typu substancji spełniających warunki określone w przepisach budowlanych i ochrony przeciwpożarowej.
4. Substancje niebezpieczne mogą być przechowywane również w pomieszczeniach laboratoryjnych, pod warunkiem spełnienia wymagań opisanych w kartach charakterystyki chemicznej składowanych substancji.

---

Krok 2

Przygotowywanie składów i stosowanie substancji

1. Używanie substancji niebezpiecznej wymaga zastosowania środków bezpieczeństwa opisanych w kartach charakterystyki chemicznej tych substancji lub określonych przez dostawcę substancji i producenta substancji.
2. W magazynach substancje niebezpieczne mogą być przechowywane w opakowaniach zastępczych lub w naczyniach laboratoryjnych spełniających wymagania określone w kartach charakterystyki substancji chemicznej.
3. Opisy (etykiety) na opakowaniach zastępczych lub naczyniach laboratoryjnych powinny być trwałe w warunkach stosowania. Opis musi zawierać elementy umożliwiające jednoznaczną identyfikację substancji oraz dane osoby, która umieściła substancję w opakowaniu lub naczyniu.

Krok 3

Mycie i sprzątanie, gromadzenie odpadów, transport odpadów

1. Narzędzia, naczynia oraz pozostały sprzęt używany podczas pracy należy myć w środkach ochrony indywidualnej, gdyż zagrożenia mogą być takie same, jak w przypadku stosowania substancji podstawowej.
2. Odczynniki niepełnowartościowe, odpady substancji niebezpiecznych, roztwory zaklasyfikowane jako preparaty niebezpieczne oraz opakowania po substancjach niebezpiecznych stanowią odpady niebezpieczne.
3. Odpady niebezpieczne nie mogą być wylewane bezpośrednio do kanalizacji miejskiej lub wrzucane do odpadów komunalnych. W zakładzie obowiązuje specjalna procedura postępowania z odpadami niebezpiecznymi.

Krok 4

Charakterystyka preparatów i środków chemicznych wykorzystywanych w zakładzie

1. Polastosil M-60 – preparat niesklasyfikowany jako niebezpieczny.

2. Rencast 5146 Isocyanate – Xn – produkt szkodliwy

• R 20 – działa szkodliwie przez drogi oddechowe
• R 36/37/38 – działa drażniąco na oczy, drogi oddechowe i skórę
• R 42/43 – może powodować uczulenie w następstwie narażenia drogą oddechową i w kontakcie ze skórą

3. Emalia poliuretanowa – Xn – produkt szkodliwy:

• R 10 – produkt łatwopalny
• R 18 – podczas stosowania mogą powstać łatwopalne lub wybuchowe mieszaniny
• R 36 – działa drażniąco na oczy
• R 48/20/22 – działa szkodliwie w przypadku narażenia drogą oddechową i po spożyciu, stwarza poważne zagrożenia zdrowia w następstwie narażenia długotrwałego

4. Epidian 52 – Xi – drażniący

• R 36/38 – działa drażniąco na oczy i skórę
• R 43 – może powodować uczulenia w przypadku kontaktu ze skórą

5. Aropol F 207 PA – Xn – produkt szkodliwy

• R 20 – działa szkodliwie przez drogi oddechowe
• R 40 – ograniczone dowody działania rakotwórczego
• R 52/53 – działa szkodliwie na organizmy wodne, może powodować długo utrzymujące się zmiany w środowisku wodnym
• R 36/38 – działa drażniąco na oczy i skórę

---

Krok 5

Wykaz prac, w których są wykorzystywane substancje chemiczne lub substancje chemiczne wytwarzają się w trakcie procesów chemicznych

1. Malowanie farbami epoksydowymi elementów urządzeń sterowania.
2. Odtłuszczanie blachy rozcieńczalnikiem do wyrobów epoksydowych.
3. Nasycanie masy szklanej żywicą poliestrową i czyszczenie formy pastą.
4. Laminowanie maty szklanej żywicą epoksydową, przenoszenie elementów drągów epoksydowo-szklanych do pieca, prace przygotowawcze.

PODSTAWA PRAWNA

• Art. 226 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (DzU z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.),
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.),
• Ustawa z 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych (DzU nr 11, poz. 84 ze zm.),
• Ustawa z 9 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy o substancjach i preparatach chemicznych oraz niektórych innych ustaw (DzU nr 20, poz. 106),
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 8 lutego 2010 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem (DzU nr 27, poz. 140),
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 13 listopada 2007 r. w sprawie karty charakterystyki (DzU nr 215, poz. 1588),
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 5 marca 2009 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych oraz niektórych preparatów chemicznych (DzU nr 53, poz. 439),
• Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 5 lipca 2004 r. w sprawie ograniczeń, zakazów lub warunków produkcji, obrotu lub stosowania substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych oraz zawierających je produktów (DzU nr 168, poz. 1762 ze zm.),
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 1 grudnia 2004 r. w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (DzU nr 280, poz. 2771 ze zm.),
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 30 grudnia 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (DzU z 2005 r. nr 11, poz. 86),
• Dyrektywa Rady 98/24/WE z 7 kwietnia 1998 r. w sprawie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników przed ryzykiem związanym ze środkami chemicznymi w miejscu pracy.