Podczas eksploatacji instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych gromadzą się w nich zanieczyszczenia, które powodują, że kanały doprowadzające powietrze stają się źródłem substancji szkodliwych dla zdrowia ludzkiego. Wdmuchiwane do pomieszczeń wraz z powietrzem cząstki pyłu i kurzu oraz rozwijające się wewnątrz kanałów niebezpieczne dla zdrowia mikroorganizmy, tj. bakterie i grzyby, są jedną z przyczyn złego samopoczucia, częstych bólów głowy i nadmiernego zmęczenia osób przebywających w pomieszczeniach klimatyzowanych. W efekcie prowadzi to do obniżenia poziomu koncentracji oraz efektywności pracy.
Pył i kurz dodatkowo wzmagają objawy alergiczne, a zanieczyszczenia mikrobiologiczne mogą powodować niebezpieczne choroby, tj. legionellozę, zapalenie śluzówki nosa oraz hipergeniczne zapalenie płuc. Pracownicy powinni wiedzieć, że jeśli takie objawy pojawią się, ich przyczyną może być źle eksploatowany lub zbyt rzadko czyszczony system klimatyzacyjny.
WAŻNE!
Pracodawca powinien pamiętać o okresowej wymianie filtrów powietrza oraz czyszczeniu niedrożnych anemostatów nawiewnych i wyciągowych, ponieważ powodują one zwiększenie oporów przepływu powietrza i jednoczesne zmniejszenie strumienia nawiewnego i wywiewnego w stosunku do założeń projektowych, co wpływa na jakość powietrza w pomieszczeniach pracy.
Każdy użytkownik pomieszczeń klimatyzowanych (pracownik wykonujący obowiązki w pomieszczeniach klimatyzowanych) powinien być pewny, że powietrze, którym oddycha, jest wolne od zanieczyszczeń pochodzących z eksploatowanych systemów.
Osoby sprawujące nadzór nad budynkami, w których są instalacje wentylacyjne i klimatyzacyjne, powinny zwracać uwagę na korzyści, jakie płyną z tego, że są one czyste. Czyste układy zapewniają odpowiednią jakość powietrza wewnętrznego oraz prawidłowe działanie systemu wentylacyjnego i klimatyzacyjnego. Dodatkowo można oszczędzać energię, a wpływ na to ma zmniejszanie oporów przepływu powietrza przez instalację.
WSKAZÓWKA!
Zgodnie z obowiązującymi przepisami wentylacja i klimatyzacja powinny zapewniać odpowiednią jakość środowiska wewnętrznego. Kanały wentylacyjne powinny być wyposażone w otwory rewizyjne zapewniające odpowiedni dostęp do ich wnętrza.
Problemy związane z czyszczeniem przewodów wentylacyjnych są bardzo często omawiane w publikacjach i aktach normalizujących na świecie i często to one są wzorcem dla osób zajmujących się czyszczeniem instalacji.
W Polsce wymagania dotyczące czyszczenia instalacji nie są do końca sprecyzowane. Prawo budowlane, przepisy dotyczące ochrony przeciwpożarowej, przepisy branżowe regulują obowiązek wykonywania przeglądów instalacji i utrzymania ich we właściwym stanie. Przepisy ogólne bhp w przypadku zastosowania systemu klimatyzacji lub wentylacji mechanicznej nakładają na pracodawcę obowiązek odpowiedniej konserwacji urządzeń i instalacji klimatyzacyjnych i wentylacyjnych.
Dodatkowo w niektórych przypadkach przepisy określają konieczność czyszczenia instalacji, np. w zakładach opieki zdrowotnej instalacje wentylacyjne powinny być czyszczone nie rzadziej niż co 24 miesiące.
Czyszczenie instalacji powinno być przeprowadzone zgodnie z zaleceniami producenta systemu. Wymaga ono zwykle odpowiedniej wiedzy, środków i sprzętu, dlatego najlepiej zdać się na pomoc wyspecjalizowanej w tym zakresie firmy.
WSKAZÓWKA!
Do usuwania zanieczyszczeń z przewodów wentylacyjnych najczęściej stosowane są metody wykorzystujące: szczotki obrotowe przesuwające się wewnątrz przewodów, roztwory biocydów rozpylane za pomocą dyszy oraz powietrze sprężone wprowadzane za pomocą dyszy. Można też skorzystać z metody czyszczenia za pomocą ultradźwięków i czyszczenia suchym lodem. Czyszczenie parą wodną lub wodą oraz ręczne czyszczenie szczotkami i wycieranie stosuje się podczas mycia urządzeń uzdatniających powietrze.
Najczęściej wykorzystywaną metodą czyszczenia wentylacji jest czyszczenie mechaniczne przewodu szczotkami obrotowymi. Polega ona na wprowadzeniu do kanału nawiewnego pneumatycznej głowicy ze szczotkami czyszczącymi, które usuwają zanieczyszczenia z wewnętrznej powierzchni przewodów wentylacyjnych, które trafiają do filtra podłączonego za pomocą przewodu do odkurzacza.
Wybierając szczotki, należy brać pod uwagę m.in. materiał, z jakiego wykonane są przewody, kształt i wymiary poprzeczne przewodu oraz rodzaj zanieczyszczeń (suchy pył lub zatłuszczone osady w instalacjach kuchennych). Do czyszczenia krótkich kołowych przewodów powinny być stosowane szczotki uruchamiane ręcznie. Przewody można również czyścić poprzez zamocowanie na samojezdnych pojazdach szczotki o innym kształcie dla przewodów o przekroju prostokątnym i kwadratowym oraz kołowym.
Warto pamiętać, że metoda czyszczenia suchym lodem służy do czyszczenia zanieczyszczonych tłuszczem przewodów wentylacji wyciągowej w kuchniach. Jako suchego lodu używa się zestalonego dwutlenku węgla. Jedną z zalet tej metody jest brak stosowania wody, środków chemicznych oraz uszkodzeń powierzchni w wyniku ścierania. W skład zestawu urządzeń do czyszczenia przewodów suchym lodem wchodzą: podajnik suchego lodu, zdalnie sterowany pojazd z zamontowaną kamerą i monitorem, pistolet z przewodem o długości 7,5 m oraz wentylator umieszczony w jednej obudowie z filtrem przeciwtłuszczowym.
Do dezynfekcji instalacji klimatyzacyjnych i wentylacyjnych można stosować także środki chemiczne (biocydy) zawierające substancje aktywne. Wybierając ten sposób dezynfekcji, należy pamiętać, że środki biobójcze muszą być dopuszczone do obrotu na terenie Polski przez Ministra Zdrowia.
Etapy czyszczenia instalacji:
- Wstępna ocena stanu zanieczyszczeń przeprowadzana z wykorzystaniem samojezdnej kamery inspekcyjnej poruszającej się wewnątrz badanego przewodu.
- Wybór metody czyszczenia i usunięcie zanieczyszczeń nagromadzonych w przewodach wentylacyjnych (np. szczotkami obrotowymi, czyszczenie ręczne, sprężonym powietrzem).
- Izolacja za pomocą hermetycznej powłoki – jeśli jest konieczna. Dzieje się tak w przypadku, gdy w procesie czyszczenia nie uda się usunąć wszystkich nagromadzonych zanieczyszczeń.
- Dezynfekcja za pomocą biocydów – jest konieczna do usunięcia mikroorganizmów i zahamowania ich rozwoju w instalacji.
- Kontrola końcowa oceniająca wyniki procesu usuwania zanieczyszczeń. Podczas kontroli ocenie poddaje się uzyskane efekty po czyszczeniu instalacji oraz skuteczność zastosowanych metod czyszczenia. Weryfikację poziomu czystości po czyszczeniu mechanicznym można sprawdzić, wykonując badania mikrobiologiczne.
W przypadku klimatyzatorów należy czyścić je ręcznie bez użycia rozpuszczalników, środków polerujących, proszków oraz ciekłych substancji owadobójczych. Stosowanie ostrych środków chemicznych jest przyczyną odbarwień lub odkształceń klimatyzatora, może być też przyczyną zanieczyszczenia powietrza. Kratkę wlotu i wylotu powietrza należy czyścić miękką szmatką, a filtry powietrza odkurzać lub przemyć wodą o temperaturze poniżej 50°C. Jeśli klimatyzatory nie będą czyszczone i konserwowane, to powietrze wydmuchiwane z klimatyzacji może zostać zanieczyszczone.
Klimatyzatory zamontowane wewnątrz pomieszczeń mają wbudowane filtry powietrza, które należy regularnie wymieniać (zgodnie z zaleceniami producenta), ponieważ osadza się na nich pył, kurz oraz inne cząstki mechaniczne, które mogą zawierać bakterie i wirusy. Gromadzeniu się zanieczyszczeń towarzyszy często nieprzyjemny zapach wydobywający się z klimatyzatora, a w skrajnych przypadkach, gdy filtry są całkowicie zatkane, w urządzeniu pojawia się oblodzenie, którego następstwem są wycieki wody poza obudowę klimatyzatora. Brudny i nieczyszczony klimatyzator oznacza także większe rachunki za energię elektryczną.
Czyste klimatyzatory zapewniają optymalne warunki dla wypoczynku i pracy, dzięki możliwościom kontroli takich parametrów otoczenia, jak np. temperatura, wilgotność czy jakość powietrza.
PODSTAWA PRAWNA
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU nr 80, poz. 563),
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 10 listopada 2006 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej (DzU nr 213, poz. 1568),
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.),
- Ustawa z 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (DzU z 2006 r. nr 156, poz. 1118 ze zm.).