Przepisy Kodeksu pracy
Do dnia 3 sierpnia 2016 r. art. 176 Kodeksu pracy brzmiał: Nie wolno zatrudniać kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, wykaz tych prac. Natomiast od dnia 3 sierpnia 2016 r. otrzymał on następujące brzmienie:
§ 1. Kobiety w ciąży i kobiety karmiące dziecko piersią nie mogą wykonywać prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia, mogących mieć niekorzystny wpływ na ich zdrowie, przebieg ciąży lub karmienie dziecka piersią.
§ 2. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, wykaz prac, o których mowa w § 1, obejmujący prace:
- związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym, w tym ręcznym transportem ciężarów,
- mogące mieć niekorzystny wpływ ze względu na sposób i warunki ich wykonywania, z uwzględnieniem rodzajów czynników występujących w środowisku pracy i poziomu ich występowania
- kierując się aktualną wiedzą na temat wpływu warunków wykonywania pracy i czynników występujących w środowisku pracy na zdrowie kobiet, przebieg ciąży lub karmienie dziecka piersią.
Ustawa zmieniająca[1] spowodowała zastąpienie w art. 176 Kodeksu pracy, wykazu praz zabronionych dla kobiet, wykazem prac wzbronionych kobietom w ciąży i kobietom karmiącym. Wykaz prac zabronionych kobietom w ciąży oraz kobietom karmiącym piersią został określony w stosownym rozporządzeniu[2].
Prawo unijne
Unia Europejska Dyrektywą 2006/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równości szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy (dalej jako: ,,Dyrektywa 2006/54/WE’’), zmieniła Dyrektywę Rady 76/207/EWG z dnia 9 lutego 1976 r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w zakresie dostępu do zatrudnienia, kształcenia i awansu zawodowego oraz warunków pracy.
Komisja Europejska uznała niezgodność art. 176 Kodeksu pracy w brzmieniu do 3 sierpnia 2016 r., z przepisami Dyrektywy 2006/54/WE. W ocenie Komisji poprzednie brzmienie art. 176 Kodeksu pracy stało w sprzeczności z zasadą zapewnienia równouprawnienia kobiet i mężczyzn w dostępie do zatrudnienia. Z uwagi na obowiązek wdrożenia przez Polskę Dyrektywy 2006/54/WE, zmieniono treść przepisu 176 Kodeksu pracy[3]. Zmiana ta spowodowała, że art. 176 Kodeksu pracy obecnie reguluje generalny i bezwzględny zakaz wykonywania prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych, które mogą mieć niekorzystny wpływ na zdrowie kobiet w ciąży i karmiących piersią.
Art. 104 [1] § 1 pkt 6 Kodeksu pracy
Zgodnie z art. 104 [1] § 1 pkt 6 Kodeksu pracy, regulamin pracy powinien w szczególności zawierać wykaz prac wzbronionych pracownikom młodocianym i kobietom. Treść tego przepisu wydaje się być pewnego rodzaju niekonsekwencją wobec obecnego brzmienia art. 176 Kodeksu pracy.
Jednakże, należy wskazać, iż w dniu 1 maja 2017 r. do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych oraz innych pracach związanych z wysiłkiem fizycznym zostały przeniesione przepisy dotyczące dopuszczalnego wydatku energetycznego na wykonywanie prac związanych z wysiłkiem fizycznym oraz masy przedmiotów przenoszonych lub przenoszonych ręcznie w odniesieniu do kobiet, które nie są w ciąży lub nie karmią piersią. Dopuszczalny wysiłek energetyczny i masa transportowanych ręcznie przedmiotów są znacząco niższe dla kobiet niż dla mężczyzn i co trzeba podkreślić – jest to obecnie jedyny przejaw ochrony pracy kobiet[4].
Podsumowanie
Podsumowując powyższe wskazać należy, iż tworzenie lub posiadanie dla kobiet wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia, mogących mieć niekorzystny wpływ na ich zdrowie, może narazić pracodawcę na zarzut dyskryminacji. Obecnie na podstawie art. 176 Kodeksu pracy oraz rozporządzenia z dnia 3 kwietnia 2017 r.[5], można posiadać jedynie wykaz prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią. Natomiast pracodawcy, wobec brzmienia art. 104 [1] § 1 pkt 6 Kodeksu pracy oraz rozporządzenia z dnia 14 marca 2000 r[6]., mogą posiadać wykaz określający dopuszczalny wydatek energetyczny w zakresie wykonywania prac związanych z wysiłkiem fizycznym oraz masy przedmiotów przenoszonych lub przenoszonych ręcznie.
[1] Ustawa z dnia 22 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustawy (Dz. U. 2016 poz. 1053).
[2] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2017 r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących piersią (Dz. U. 2017 poz. 796).
[3] Ustawa z dnia 22 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustawy (Dz. U. 2016 poz. 1053).
[4] Komentarz do art. 176 Kodeksu pracy, red. prof. dr hab. Wojciech Muszalski, dr hab. Krzysztof Walczak, 2021, wyd. 13.
[5] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2017 r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią (Dz. U. 2017 poz. 796).
[6] Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych oraz innych pracach związanych z wysiłkiem fizycznym (Dz. U. 2018 poz. 1139).