W jakich sytuacjach odpowiada wyłącznie pracodawca?
Przepisy prawa pracy jednoznacznie wskazują, iż za szkody wyrządzone przez pracownika innej osobie odpowiedzialność ponosi wyłącznie pracodawca (art. 120 § 1 Kodeksu pracy, dalej: k.p.). Zatem, osoba poszkodowana może dochodzić swoich roszczeń odszkodowawczych bezpośrednio od pracodawcy, u którego zatrudniony jest sprawca szkody. Nie przysługuje jej roszczenie o naprawienie szkody względem pracownika - sprawcy szkody.
Takie unormowanie ma na celu ochronę pracowników, którzy podczas wykonywania powierzonych im obowiązków wyrządzili szkodę innej osobie. Dotyczy to również sytuacji, kiedy szkoda została wyrządzona przez pracownika osobie zatrudnionej u tego samego pracodawcy. Wyłączenie odpowiedzialności, zawarte w art. 120 § 1 k.p. wobec osoby trzeciej, chroni pracownika przed surowymi zasadami odpowiedzialności cywilnej z uwagi na ryzyko powstania szkody związane ze świadczeniem pracy.
Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego pracownik nie ponosi odpowiedzialności również za roszczenia, które nie zostały zaspokojone świadczeniami wypłaconymi poszkodowanemu przez zakład pracy w granicach przewidzianych w ustawie wypadkowej (III PR 82/75 wyrok SN 1975.10.30 LEX nr 14290).
Pracodawca jest zobowiązany do wyrównania w pełnej wysokości szkody wyrządzonej przez pracownika innej osobie.
Należy pamiętać, że pracodawca odpowiada jedynie wtedy, kiedy zostaną spełnione łącznie następujące warunki:
- szkoda została wyrządzona przez pracownika innej osobie,
- zdarzenie, w wyniku którego doszło do wyrządzenia szkody, nastąpiło podczas wykonywania przez pracownika jego obowiązków,
- działanie pracownika nie było umyślne.
Pracodawca ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną nieumyślnie przez kierowcę pojazdu mechanicznego, nieposiadającego odpowiedniego prawa jazdy. Innym przykładem będzie szkoda wyrządzona innemu pracownikowi na skutek wypadku przy pracy.
Kiedy wyłączona jest odpowiedzialność pracodawcy?
Pracodawca nie będzie ponosił odpowiedzialności za następstwa zdarzeń, które nie były bezpośrednio związane ze świadczeniem pracy przez pracownika, a nastąpiły jedynie wtedy, kiedy pracownik był zatrudniony w danym zakładzie pracy. Z takimi sytuacjami mamy do czynienia wówczas, gdy pracownik przekroczył zakres swoich obowiązków czy wykonywał czynność nienależącą do jego obowiązków. Ponadto, pomiędzy powstaniem szkody i wykonywaniem obowiązków pracowniczych musi zachodzić normalny związek przyczynowy, co zazwyczaj ma miejsce podczas wypadków.
Pracodawca nie ponosi odpowiedzialności również wówczas, kiedy działanie pracownika było umyślne i zawinione.
Pracodawca ponosi odpowiedzialności wyłącznie za te szkody wyrządzone przez pracownika, które nastąpiły przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych.
Likwidacja firmy - obowiązki podatkowe
Nowa Konwencja podatkowa z USA – co się zmienia
Czy pracownik jest zupełnie zwolniony od odpowiedzialności?
Mimo że takie uregulowanie ma na celu ochronę pracownika, nie jest on bezwzględnie zwolniony od ponoszenia jakiejkolwiek odpowiedzialności za tego typu szkody.
W przypadku, kiedy poszkodowany nie będzie mógł uzyskać odszkodowania od pracodawcy, w związku z jego niewypłacalnością czy upadłością, wówczas będzie mógł domagać się naprawienia szkody przez pracownika – sprawcę szkody.
Poza tym, pracownik odpowiada osobiście w pełnej wysokości za szkodę, która została wyrządzona innej osobie z winy umyślnej.
Roszczenie zwrotne pracodawcy do pracownika
Pracodawcy, który wypłacił osobie trzeciej należne odszkodowanie, przysługuje roszczenie zwrotne wobec pracownika – sprawcy szkody. Górna granica tego odszkodowania wyznaczona została przepisami Kodeksu pracy i nie jest uzależniona od wysokości wypłaconego przez pracodawcę odszkodowania, który z kolei jest zobowiązany do wyrównania szkody w całości.
Pracownik, którego działanie spowodowało szkodę, odpowiada wobec pracodawcy według zasad regulujących materialną odpowiedzialność pracowników. Zatem jest odpowiedzialny za szkodę w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę i tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda.
To na pracodawcy będzie spoczywał ciężar udowodnienia okoliczności, które obciążają pracownika, a także wykazania wysokości rzeczywiście poniesionej szkody. Pracownik nie będzie ponosił odpowiedzialności za szkodę w takim zakresie, w jakim przyczynili się do tego pracodawca czy inne osoby. W przypadku, kiedy szkoda została wyrządzona przez kilku pracowników, każdy z nich jest odpowiedzialny do naprawienia szkody, stosownie do przyczynienia się do niej i stopnia winy.
W sytuacji, kiedy nie będzie możliwe ustalenie stopnia winy i przyczynienia się poszczególnych pracowników do powstania szkody, będą oni odpowiadali w częściach równych (art. 118 k.p.).
Odszkodowanie należne pracodawcy od pracownika ustala się w wysokości wyrządzonej szkody. Jednak w przypadku winy nieumyślnej pracownika, pracodawca może żądać maksymalnie równowartości trzymiesięcznego wynagrodzenia pracownika przysługującego mu w dniu wyrządzenia szkody (art. 119 k.p.). Jednakże, kiedy pracownik umyślnie spowodował szkodę, będzie odpowiadał za naprawienie jej w pełnej wysokości (art. 122 k.p.).
Przepisy Kodeksu pracy przewidują możliwość ustalenia wysokości odszkodowania należnego pracodawcy, w drodze ugody zawartej między pracodawcą i pracownikiem.
W przypadku ugody, wysokość odszkodowania może zostać obniżona, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, a w szczególności stopnia winy pracownika i jego stosunku do obowiązków pracowniczych. Wysokość odszkodowania należnego pracodawcy od pracownika może zostać również obniżona przez sąd pracy.
Roszczenie regresowe pracodawcy przedawnia się z upływem roku. Należy pamiętać, iż termin ten liczy się od chwili naprawienia szkody przez pracodawcę, nie zaś od momentu, kiedy została wyrządzona przez pracownika.