Zasady, na jakich ustalane jest wynagrodzenie, mogą być różne. Najczęściej stosowana i najprostsza zasada ustalania wynagrodzenia polega na obliczaniu go według czasu, w ciągu którego praca jest pełniona - system czasowy. Na ten system może się składać wynagrodzenie miesięczne, dniówkowe, godzinowe. Na wysokość tego wynagrodzenia nie mają wpływu wyniki pracy. Wynagrodzenie ustalane w tym systemie wykazuje największą stabilność. Uniezależnienie tego systemu od jakości pracy nie wyklucza stymulowania jej na przykład przez system premiowania za wynik pracy.
Porównaj: Wynagrodzenia i inne świadczenia
Wynagrodzenie, którego podstawę stanowią dające się wymierzyć ilościowe wyniki pracy, to wynagrodzenie oparte na systemie akordowym. W tym systemie na pracowniku spoczywa ryzyko ponoszenia skutków obniżenia wydajności pracy z przyczyn leżących po jego stronie. Ryzyko to ulega znacznemu zwiększeniu przy akordzie zespołowym, w którym wysokość wynagrodzenia jest uzależniona od wyników pracy zespołu. Zasady wynagrodzenia akordowego muszą być określone dokładnie przez podanie pracownikowi zatrudnionemu w tym systemie, stawki akordowej i norm pracy.
Precyzyjne określenie wynagrodzenia za pracę, tak jak w przypadku wynagrodzenia miesięcznego czy godzinowego, jest dla pracownika korzystniejsze. Niepodanie pracownikowi zatrudnionemu w systemie akordowym lub podobnym normy pracy i stawki akordowej lub zasad jej ustalania łączy się ze stanem niepewności oraz z przerzucaniem na pracownika ryzyka prowadzenia działalności przez pracodawcę. System akordowego wynagrodzenia za pracę nie może obowiązywać bez wprowadzenia norm pracy.
Przeczytaj koniecznie: Z czego składa się wynagrodzenie?
Wynagrodzenie uzależnione od jakościowych wyników pracy - to system premiowy. System ten może występować w połączeniu z czasowym i akordowym.
Wynagrodzenie prowizyjne występuje przede wszystkim w handlu. Może być też stosowane wobec akwizytorów i innych pracowników, w pracy których występują powiązania procentowe między wysokością wynagrodzenia a wartością przeprowadzonych transakcji lub usług.
Na wynagrodzenie składa się płaca zasadnicza ustalana według określonego systemu, a ponadto w skład wynagrodzenia mogą wchodzić wszelkiego rodzaju dodatki (funkcyjne, za rozłąkę, za pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze itd.), premie ustalone regulaminem obowiązującym u danego pracodawcy lub określone w przepisach płacowych, płaca bonusowa ustalona w indywidualnej umowie o pracę lub dla określonej grupy pracowników, trzynaste i czternaste pensje. Jeżeli dodatkowe składniki wynagrodzenia są przewidziane w przepisach płacowych obowiązujących u danego pracodawcy dla wszystkich pracowników lub określonej ich grupy, to należą się one, mimo że nie zostały zastrzeżone w umowie o pracę.