Podstawowym celem ustawy jest wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 czerwca 2015 r. (sygn. akt K 1/13), poprzez rozszerzenie zakresu podmiotowego prawa do tworzenia i wstępowania do związków zawodowych.
Przyjęte w nowelizacji zmiany umożliwiają objęcie prawem tworzenia organizacji związkowych i wstępowania do nich, wszystkich osób świadczących pracę za wynagrodzeniem, bez względu na podstawę zatrudnienia, które na gruncie konstytucyjnym i prawnomiędzynarodowym mogą być zaliczane do kategorii pracowników. W myśl ustawy, osobą wykonującą pracę zarobkową jest zarówno pracownik w rozumieniu Kodeksu pracy, jak też osoba świadcząca pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli spełnia ona następujące warunki: nie zatrudnia do tego rodzaju prac innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia, nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z wykonywaniem tej pracy, ma takie interesy związane z wykonywaniem pracy, które mogą być reprezentowane i bronione przez związek zawodowy.
Polecamy: RODO dla kadrowych i HR. Wzory dokumentów z objaśnieniami
Wśród pozostałych najważniejszych zmian w ustawie, należy wskazać:
- wprowadzenie mechanizmów ochronnych na wypadek nierównego traktowania z powodu przynależności związkowej;
- możliwość uwzględnienia innych niż pracownicy osób wykonujących pracę zarobkową w liczbie osób warunkujących uzyskanie uprawnień zakładowej organizacji związkowej, jeżeli te osoby świadczą pracę przez co najmniej 6 miesięcy na rzecz pracodawcy objętego działaniem tej organizacji;
- wprowadzenie możliwości uwzględnienia osoby należącej do kilku organizacji związkowych u danego pracodawcy tylko jako członka jednej, wskazanej przez nią organizacji związkowej;
- wprowadzenie procedury weryfikacji liczebności zakładowej organizacji związkowej (obecnie pracodawcy nie przysługują żadne instrumenty weryfikacji danych liczbowych przekazanych mu przez zakładową organizację związkową);
- podwyższenie progu reprezentatywności dla zakładowych organizacji związkowych – progi te podwyższono z 7% do 8% dla organizacji wchodzących w skład Rady Dialogu Społecznego i ich organizacji członkowskich oraz z 10% do 15% dla pozostałych organizacji;
- przyznanie możliwości dochodzenia przez inną niż pracownik osobę wykonującą pracę zarobkową 6-miesięcznej rekompensaty za rozwiązanie lub wypowiedzenie przez pracodawcę umowy bez uzyskania zgody zarządu organizacji związkowej;
- wprowadzenie terminów na przedstawienie stanowiska organizacji związkowej w sprawie wypowiedzenia umowy działaczowi związkowemu.
Istotną zmianą jest także dodanie do ustawy o związkach zawodowych przepisu umożliwiającego dotowanie z budżetu państwa składek członkowskich wnoszonych do międzynarodowych organizacji związkowych. Na podstawie art. 111 ustawy o związkach zawodowych, składki członkowskie wnoszone do międzynarodowych organizacji związkowych, będą mogły być dofinansowane z budżetu państwa w formie dotacji celowej. Dotacji udzielać będzie, na wniosek organizacji związkowej, minister właściwy do spraw pracy, na podstawie umowy zawartej z tą organizacją.
Przedłożona do podpisu ustawa dokonuje także stosownych zmian dostosowujących w innych ustawach, które wynikają bezpośrednio ze zmiany ustawy o związkach zawodowych oraz przepisy przejściowe.
Wprowadzono między innymi przepis, na podstawie którego dotychczasowe reprezentatywne organizacje związkowe i reprezentatywne organizacje pracodawców utrzymają swoją reprezentatywność. Ponadto ustawa zawiera normę, zgodnie z którą, osobom będącym w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy członkami związków zawodowych przysługują uprawnienia na zasadach dotychczasowych. Związki zawodowe, istniejące w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy, powinny dostosować swoje statuty do zmian w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie nowelizacji. Ustawa zawiera także przepisy określające maksymalny limit wydatków będących skutkiem finansowym ustawy, na lata 2019-2028.
Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2019 r., z wyjątkiem art. 1 pkt 14 w zakresie art. 25 3 ust. 6, który wchodzi w życie po upływie 12 miesięcy od dnia ogłoszenia.