Odprawa jest formą rekompensaty, która z reguły wiąże się z ustaniem stosunku pracy (np. w drodze jego rozwiązania bądź wygaśnięcia) i ma na celu złagodzenie skutków tego zdarzenia.
Urzędnikom można wypowiedzieć stosunek pracy, gdy ukończą 65 lat >>
Uprawnienia do odpraw mogą przysługiwać z mocy prawa, tj. z przepisów Kodeksu pracy, innych przepisów prawa pracy oraz pragmatyk służbowych, ale również z zakładowych przepisów układowych lub regulaminów (z reguły o charakterze dodatkowym, związanym z ustaniem zatrudnienia).
Kodeks pracy przewiduje 4 rodzaje odpraw:
- emerytalną – związaną z zakończeniem aktywności zawodowej i przejściem na emeryturę,
- rentową – przysługującą w sytuacji, gdy ze względu na stan zdrowia dalsze kontynuowanie zatrudnienia jest niemożliwe, a pracownik przechodzi na rentę z tytułu niezdolności do pracy,
- związaną z zatrudnieniem na podstawie wyboru,
- pośmiertną – przysługującą najbliższej rodzinie pracownika.
Coraz więcej pracowników, z którymi nie można rozwiązać umowy o pracę >>
Co do odpraw regulowanych poza Kodeksem pracy w szczególności należy wskazać odprawę pieniężną wypłacaną pracownikom zwalnianym z przyczyn ich niedotyczących (na podstawie ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników).
Źródłem powstania prawa do odprawy może być kilka zdarzeń. Oznacza to, że niekiedy dochodzi do obowiązku wypłaty więcej niż jednej odprawy. Każda odprawa przysługuje bowiem na podstawie przepisów, które ustalają warunki jej nabycia i jest niezależna od innych odpraw, a także wtedy gdy źródłem ich powstania jest to samo zdarzenie w postaci rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy. W razie zbiegu uprawnień do dwóch lub więcej odpraw trzeba wypłacić wszystkie odprawy, do których pracownik nabył prawo, a odmowa wypłaty którejkolwiek z nich może być uzasadniona wyłączenie przepisami regulującymi prawo do danej odprawy.