Anna S., lekarz weterynarii, prowadziła działalność gospodarczą. Ponadto na podstawie umowy zawartej z Powiatowym Inspektoratem Weterynarii w T. była zobowiązana do sprawowania nadzoru nad ubojem zwierząt rzeźnych, badania mięsa zwierząt łownych i pobierania próbek do badań. Strony ustaliły, że od wynagrodzeń wypłacanych na podstawie umowy nie będą opłacane składki na ubezpieczenia społeczne. W latach 2006–2007 Anna S. uzyskała z tego tytułu odpowiednio około 43 tys. i 44 tys. zł dochodu po odliczeniu kosztów uzyskania przychodu. Ponieważ była emerytką, w listopadzie 2008 r. miejscowy oddział ZUS wydał dwie decyzje dotyczące rozliczenia emerytury w związku z osiągniętym przychodem w roku 2006 i 2007. Ze względu na osiągnięcie dochodu ZUS zobowiązał ją do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za 2006 i 2007 r. w kwocie odpowiednio: 16,8 tys. zł za każdy rok.
Zawieszenie prawa do emerytury dla osób kontynuujących zatrudnienie - informacja ZUS >>
W wyniku odwołania Anna S. uzyskała najpierw korzystny wyrok – sąd I instancji zmienił decyzję ZUS i uznał, że nie osiągnęła ona dochodów pozwalających na cofnięcie emerytury. Inaczej orzekł sąd II instancji, który, uwzględniając apelację ZUS, oddalił odwołanie i nakazał zwrot pobranej emerytury. Anna S. złożyła skargę kasacyjną, którą z kolei oddalił Sąd Najwyższy, utrzymując w mocy wyrok sądu II instancji.
Uzasadniając wyrok, Sąd Najwyższy wskazał, że należało oddzielić kwestię opodatkowania od podstawy podlegania ubezpieczeniom społecznym. Przychód z umów zleconych przez niektóre organy władzy lub administracji stanowi przychód z działalności wykonywanej osobiście. Jednak jest to wykonywanie pracy na podstawie umowy-zlecenia, która sama jest podstawą do objęcia obowiązkowymi składkami ZUS. Ponadto oddzielenie prac zleconych od działalności gospodarczej, której przedmiot jest identyczny ze wspomnianymi pracami, nie jest prawidłowe zarówno z punktu widzenia podatkowego, jak i ubezpieczeniowego. Obydwa rodzaje przychodów są zatem podstawą wymiaru składek ZUS.
Emeryci i renciści - obowiązek zawiadomienia ZUS o osiągniętych przychodach >>
Prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu (stosownie do zasad określonych w przepisach ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) w razie osiągania przez ubezpieczonego przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, z tym jednak zastrzeżeniem, że regulacji tej „nie stosuje się do honorariów z tytułu działalności twórczej lub artystycznej”. W opisywanej sprawie decydujące znaczenie ma to, czy sam rodzaj działalności podlega obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. W tym przypadku zarówno umowa-zlecenie, jak i działalność gospodarcza są podstawą do objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami. Dlatego przychody z tych tytułów wpływają na prawo do emerytury lub renty i to niezależnie od tego, czy od przychodów tych były opłacane składki ZUS.
Wyrok Sądu Najwyższego z 14 grudnia 2010 r. (I UK 209/10, niepubl.).