Wprowadzenie pracy zmianowej pozwoli pracodawcy na zatrudnienie pracownika w niedziele i święta. Ograniczeniem możliwości świadczenia pracy w te dni będzie zakaz pracy w święta w placówkach handlowych.
Mając na względzie definicję zawartą w Kodeksie pracy, należy również pamiętać o definicji pracy zmianowej zawartej w art. 2 ust. 5 dyrektywy 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 4 listopada 2003 r. dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy. Przepisy dyrektywy definiują pracę zmianową „jako każdą formę organizacji pracy w systemie zmianowym, zgodnie z którą pracownicy zmieniają się na tych samych stanowiskach pracy według określonego harmonogramu, łącznie z systemem następowania po sobie, który może mieć charakter nieprzerwany lub przerywany oraz pociąga za sobą konieczność wykonywania pracy przez pracownika o różnych porach w ciągu określonych dni lub tygodni”.
Oznacza to, że cechą charakterystyczną pracy zmianowej jest zmiana pracowników na tych samych stanowiskach. Nie jest zatem pracą zmianową na przykład praca, w której pracownik pracuje w jednym tygodniu 3 dni od godziny 6.00 do 14.00, a 2 dni od 14.00 do 22.00, a w następnym tygodniu 2 dni od godziny 6.00 do 14.00, a 3 dni od 14.00 do 22.00, jeżeli nie zmienia innego pracownika na tym stanowisku.
Okresy nieprzerwanego odpoczynku
Można rozróżnić dobowy i tygodniowy wymiar odpoczynku. Pracownikowi przysługuje w każdej dobie prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Kodeks pracy przewiduje od tej zasady pewne odstępstwa.
Okres 11-godzinnego odpoczynku może nie być zachowany w przypadku:
- pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy,
- konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii (art. 132 § 1 i 2 k.p.),
- pracowników zatrudnionych w systemie pracy polegającym na dozorze urządzeń lub pozostawaniu w pogotowiu do pracy (art. 136 § 2 k.p.),
- pracowników zakładowych straży pożarnych i zakładowych służb ratowniczych (art. 137 k.p.).
Pracownikowi przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego (art. 133 § 1 k.p.).
Praca zmianowa
Praca zmianowa jest dopuszczalna bez względu na stosowany system czasu pracy (art. 146 k.p.). W praktyce jednak nie zawsze można zorganizować pracę w trybie zmianowym, gdyż np. zadaniowy czas ma szczególną formę organizacji godzin pracy i wprowadzenie pracy zmianowej byłoby sprzeczne z naturą tego systemu czasu pracy.
Istotą zadaniowego czasu pracy jest to, że pracownik sam decyduje o godzinach wykonywania powierzonych zadań, co wyklucza możliwość pracy zmianowej, która opiera się na planowaniu godzin pracy.
Wprowadzenie pracy zmianowej u pracodawcy, łącznie z ustaleniem liczby zmian (najczęściej dwie lub trzy), odbywa się najczęściej za pośrednictwem układu zbiorowego pracy, regulaminu lub obwieszczenia pracodawcy, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym ani nie jest zobligowany do ustalenia regulaminy pracy (art. 150 § 1 k.p.).
Więcej na ten temat znajdziesz w płatnej części serwisu w artykule: Skutki wprowadzenia pracy zmianowej