Wypracowana zasada koordynacji ma na celu ograniczenie sytuacji, które utrudniają lub uniemożliwiają korzystanie z uprawnień z zakresu ubezpieczenia społecznego osobom migrującym w obrębie państw Unii Europejskiej, takich jak np. opieka lekarska, zasiłki czy zabezpieczenie emerytalne.
Powyższe kwestie reguluje przede wszystkim obowiązujące od 1 stycznia 2011 r. rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1231/2010, rozszerzające rozporządzenie (WE) nr 883/2004 i rozporządzenie (WE) nr 987/2009 na obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu na swoje obywatelstwo. Wyjątkami są: Norwegia, Islandia, Liechtenstein oraz Szwajcaria, wobec których do czasu wejścia w życie odpowiednich porozumień zastosowanie mają rozporządzenie Rady (EWG) nr 1408/1971 i rozporządzenie Rady (EWG) nr 574/1972.
Reforma zasad koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego zapoczątkowana ratyfikowaniem rozporządzenia nr 1231/2010 polega na uzupełnieniu, tj. poszerzeniu zakresu wytycznych rozporządzenia nr 883/04 w zakresie m.in. zapewnienia przez Unię sprawiedliwego traktowania obywateli państw trzecich, którzy legalnie przebywają na terytorium państw członkowskich, a także zobowiązanie państw członkowskich do stosowania bardziej energicznej polityki w zakresie integracji w kwestiach stawiania sobie za cel zagwarantowania im praw i obowiązków porównywalnych do praw i obowiązków obywateli Unii.
Ubezpieczenia osoby migrującej
Osoba migrująca może podlegać ubezpieczeniom społecznym tylko w jednym państwie, tj. może być ubezpieczona tylko przez jedno państwo i do tego państwa opłacać wszystkie składki na ubezpieczenia społeczne, nawet w wypadku gdy jednocześnie pracuje ona w kilku państwach członkowskich. Przy określeniu emerytury każde z państw uwzględni okres ubezpieczenia na jego terytorium i proporcjonalnie do niego wyliczy część emerytury. Ważne jest to, że w wypadku gdy pracuje się w jednym z państw członkowskich – poza Polską – to ubezpieczonym jest się w tym państwie, w którym tę pracę się wykonuje. W takiej sytuacji nie jest brane pod uwagę, czy mieszka się w państwie, w którym wykonuje się pracę, czy też w Polsce.
W sytuacji gdy wykonuje się jednocześnie pracę na terenie kilku państw członkowskich, ubezpieczeniom podlega się w tym państwie, w którym wykonywana jest tzw. znaczna część pracy. Bierze się tu pod uwagę czas pracy lub wynagrodzenie za pracę w danym państwie.
Obywatel polski, który nie jest właścicielem firmy i wykonuje pracę najemną w kilku państwach członkowskich, ubezpieczony jest w państwie, w którym mieszka, jeżeli:
- pracuje dla jednego pracodawcy i wykonuje znaczną część swojej pracy na terytorium tego państwa, np. pracuje w Polsce i w kraju X, mieszka w Polsce, a pracodawca ma siedzibę w Y. W takim przypadku, jeśli osoba ta wykonuje znaczną część pracy w Polsce, podlega ubezpieczeniu również w Polsce, tj. w państwie, w którym mieszka;
- pracuje dla kilku pracodawców, którzy mają zarejestrowane siedziby lub prowadzą działalność na terytorium różnych państw członkowskich, a mieszka np. w X, pracuje w Y i równocześnie podjął dodatkowe zatrudnienie u pracodawcy X. Ubezpieczony jest w X, niezależnie od tego, jaką część pracy wykonuje w tym państwie;
- pracuje z jednym pracodawcą i nie wykonuje znacznej części pracy w państwie, w którym mieszka, ubezpieczony jest w państwie, w którym pracodawca ma zarejestrowaną siedzibę lub prowadzi działalność, np. pracuje w Polsce i w kraju X, mieszka w Polsce, pracodawca ma siedzibę w kraju Y. W sytuacji gdy nie wykonuje znacznej części pracy w Polsce, podlega ubezpieczeniu w kraju Y, czyli w państwie, w którym pracodawca ma zarejestrowaną siedzibę.
Obywatel polski, który wykonuje pracę na własny rachunek na terytorium dwóch lub więcej państw członkowskich, ubezpieczony jest:
- w państwie, w którym ma miejsce zamieszkania – jeżeli tam wykonuje znaczną część pracy,
- w państwie, w którym znajduje się centrum jego działalności – jeżeli nie mieszka w państwie, w którym wykonuje znaczną część pracy.
Więcej na ten temat znajdziesz w płatnej części serwisu w artykule: Zmiana pracy lub zamieszkania w UE a ubezpieczenia społeczne