Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne pracownika stanowi przychód ze stosunku pracy w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych. Z ugruntowanego w orzecznictwie sądowym poglądu wynika, że o tym, czy dane świadczenie stanowi przychód ze stosunku pracy, decyduje okoliczność, czy może je otrzymać wyłącznie pracownik czy również inna osoba niezwiązana tego rodzaju stosunkiem prawnym. Istotne jest więc to, czy występuje związek prawny lub faktyczny danego świadczenia z istniejącym stosunkiem pracy (wyrok NSA z 24 czerwca 2009 r., II FSK 251/08). Nie ulega więc wątpliwości, że otrzymane przez pracownika od pracodawcy świadczenia tytułem zwrotu kosztów używania do celów służbowych prywatnego środka lokomocji stanowią przychód ze stosunku pracy w rozumieniu przepisów podatkowych.
Nie oznacza to jednak, że wszystkie świadczenia pieniężne bądź niepieniężne, które w świetle przepisów podatkowych są przychodem ze stosunku pracy, stanowią jednocześnie podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne pracownika. Nie dotyczy to np. przychodów ze stosunku pracy wymienionych w § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, zwanego dalej rozporządzeniem składkowym.
Jazdy lokalne
Z podstawy wymiaru składek wyłączone są przychody w postaci zwrotu kosztów używania w jazdach lokalnych przez pracowników na potrzeby pracodawcy pojazdów niebędących własnością pracodawcy. Problematykę zwrotu takich kosztów reguluje rozporządzenie w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokumentowania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy, zwane dalej rozporządzeniem kosztowym.
Podstawę zwrotu kosztów używania prywatnego środka lokomocji w jazdach lokalnych stanowi umowa cywilnoprawna zawarta między pracodawcą a pracownikiem.
Wzór umowy o zwrot kosztów używania samochodu >>
Zwrot kosztów następuje w 2 formach:
- ryczałtu pieniężnego,
- tzw. kilometrówki.
Ryczał pieniężny stanowi iloczyn stawki za 1 km przebiegu i miesięcznego limitu przebiegu kilometrów na jazdy lokalne. Stawka za 1 km przebiegu uzależniona jest od rodzaju środka lokomocji (wyższa dla samochodu osobowego, a niższa dla motocykla i motoroweru). W przypadku samochodu osobowego wpływ na wysokość stawki za 1 km przebiegu ma także jego pojemność skokowa. Wysokość miesięcznego limitu przebiegu kilometrów zależy od liczby mieszkańców w miejscowości lub gminie, w których pracownik jest zatrudniony. Pracodawca może wypłacać ryczałt w wysokości wyższej od wynikającej z przepisów rozporządzenia kosztowego, ale wówczas nadwyżka ponad ryczałt wynikający z tego rozporządzenia stanowi podstawę wymiaru składek. Pracownik, który otrzymuje miesięczny ryczałt pieniężny, nie musi prowadzić ewidencji przebiegu pojazdu.
Stawki za 1 km przebiegu:
- samochód osobowy o pojemności skokowej silnika do 900 cm3 – 0,5214 zł,
- samochód osobowy o pojemności skokowej silnika powyżej 900 cm3 – 0,8358 zł,
- motocykl – 0,2302 zł,
- motorower – 0,1382 zł.
Miesięczny limit przebiegu kilometrów na jazdy lokalne:
- do 100 tys. mieszkańców – 300 km,
- ponad 100 tys. do 500 tys. mieszkańców – 500 km,
- ponad 500 tys. mieszkańców – 700 km.
Limit dla pojazdów do celów służbowych w służbie leśnej może zostać podwyższony, przy czym nie może on przekroczyć 1500 km, a dla pojazdów do celów służbowych w służbach ratowniczych i w innych właściwych instytucjach w sytuacji zagrożenia klęską żywiołową lub usuwania jej skutków albo skutków katastrofy ekologicznej – może zostać podwyższony, przy czym nie może on przekroczyć 3000 km.
Ryczałty samochodowe - limit miesięczny >>
Z kolei tzw. kilometrówka stanowi iloraz wyżej określonej stawki za 1 km przebiegu i liczby przebiegu kilometrów wynikającej z prowadzonej przez pracownika ewidencji przebiegu pojazdu. Wypłacenie pracownikowi kwoty wyższej od wynikającej z ewidencji przebiegu pojazdu sprawia, że od kwoty nadwyżki są należne składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.
Podróż służbowa
Podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne pracownika nie stanowią diety i inne należności z tytułu podróży służbowej pracownika – do wysokości określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju. Przepis ten znajdzie więc zastosowanie wówczas, gdy pracownik używa prywatnego środka lokomocji w podróży służbowej.
Użycie prywatnego środka lokomocji w podróży służbowej wymaga uprzedniego uzyskania przez pracownika zgody pracodawcy. Brak takiej zgody stanowi dla pracodawcy podstawę do odmowy dokonania zwrotu przedmiotowych kosztów. Zwrot kosztów używania w podróży służbowej prywatnego środka lokomocji jest wolny od składek tylko do wysokości stanowiącej iloczyn stawki za 1 km przebiegu i liczby przejechanych kilometrów. Stawka za 1 km przebiegu jest taka sama jak w przypadku jazd lokalnych.
Środek lokomocji zleceniobiorcy
Od 1 sierpnia 2010 r. do zleceniobiorców, dla których podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne stanowi przychód w rozumieniu przepisów podatkowych, stosuje się odpowiednio § 2–4 rozporządzenia składkowego. Odpowiednie stosowanie przepisów – zgodnie z ugruntowanym w orzecznictwie sądowym poglądem – oznacza stosowanie ich wprost, z pewnymi modyfikacjami niezbędnymi do wymagań innego zakresu stosowania lub odrzucenie tych przepisów (wyrok NSA z 30 czerwca 2009 r., I OSK 1530/08). W związku z powyższym, jeżeli zleceniobiorca osiąga przychody w postaci zwrotu kosztów używania w jazdach lokalnych pojazdu niebędącego własnością zleceniodawcy (do wysokości miesięcznego ryczałtu pieniężnego albo do wysokości nieprzekraczającej kwoty ustalonej przy zastosowaniu stawek za 1 km przebiegu pojazdu), wówczas są one wolne od składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.
Podstawa prawna:
- § 2 ust. 1 pkt 13 i 15 oraz § 5 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU nr 161, poz. 1106 ze zm.),
- § 1–4 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 25 marca 2002 r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy (DzU nr 27, poz. 271 ze zm.).
Orzecznictwo:
- wyrok NSA z 24 czerwca 2009 r. (II FSK 251/08, niepubl.),
- wyrok NSA z 30 czerwca 2009 r. (I OSK 1530/08, niepubl.).