Pracodawca przed wręczeniem pracownikowi wypowiedzenia musi sprawdzić czy dana osoba nie podlega szczególnej ochronie przed zwolnieniem oraz przekazać związkowi zawodowemu informację o zamierzonym zwolnieniu. Brak takiego powiadomienia może być podstawą do uznania wypowiedzenia za dokonane niezgodnie z prawem.
We wszystkich aspektach obowiązkowej współpracy z organizacją związkową pracodawca bierze pod uwagę związek zawodowy, który zrzesza co najmniej 10 członków będących:
- pracownikami lub osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą u pracodawcy objętego działaniem tej organizacji albo
- funkcjonariuszami pełniącymi służbę w jednostce objętej działaniem tej organizacji.
W odniesieniu do międzyzakładowej organizacji związkowej przy ustalaniu liczby członków, o której mowa w art. 251 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych (zwanej dalej ustawą), uwzględnia się liczbę członków zatrudnionych u wszystkich pracodawców objętych działaniem tej organizacji.
Na każdą organizację związkową – bez względu na jej liczebność – został nałożony obowiązek przedstawiania co kwartał (według stanu na ostatni dzień kwartału) w terminie do 10. dnia miesiąca następującego po tym kwartale pracodawcy albo dowódcy jednostki informacji o łącznej liczbie członków tej organizacji.
Informacja dla związku zawodowego
O zamiarze wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony pracodawca zawiadamia na piśmie reprezentującą pracownika zakładową organizację związkową. W piśmie powinna być podana przyczyna uzasadniająca rozwiązanie umowy (art. 38 k.p.).
Kiedy można pominąć konsultację ze związkiem zawodowym przy wypowiedzeniu umowy o pracę >>
Chodzi tu jedynie o obowiązek informacyjny, a nie o konieczność dokonania uzgodnień. Pracodawca nie jest zobowiązany do uzgodnienia wypowiedzenia ze związkiem zawodowym ani też prowadzenia z nim negocjacji w tej kwestii. Jeżeli zakładowa organizacja związkowa uważa, że wypowiedzenie byłoby nieuzasadnione, może w ciągu 5 dni od otrzymania zawiadomienia zgłosić na piśmie pracodawcy umotywowane zastrzeżenia. Pracodawca powinien rozpatrzyć to stanowisko, jednak nie jest nim w żaden sposób związany. Nawet mimo ewentualnych zastrzeżeń związku zawodowego sam podejmuje decyzję w sprawie wypowiedzenia.
Przykład
Pracodawca zatrudniający 87 osób zamierza zwolnić 12 z nich. Wszystkie zwolnienia zostaną dokonane w okresie nieprzekraczającym 30 dni. Powodem wypowiedzeń są przyczyny niedotyczące pracowników. W takim przypadku mamy do czynienia ze zwolnieniem grupowym. Jeśli zostało zawarte porozumienie dotyczące zasad zwolnienia grupowego, w razie zwolnienia, o którym mowa w przykładzie, pracodawca nie zastosuje art. 38 k.p., czyli nie musi zawiadamiać o zamiarze wypowiedzenia organizacji związkowej.
Obowiązek zawiadomienia związku zawodowego nie dotyczy także zwolnień indywidualnych (czyli zwolnień, które nie spełniają kryterium uznania ich za zwolnienie grupowe) z powodu likwidacji lub upadłości pracodawcy. Wyłączenia tego nie można jednak absolutnie rozciągnąć na zwolnienie z powodu likwidacji stanowiska pracy.
Przykład
Pracodawca wręczył pracownikowi będącemu członkiem organizacji związkowej pismo w sprawie wypowiedzenia umowy o pracę i jednocześnie przekazał związkowi zawodowemu pismo informujące o przyczynie tego wypowiedzenia. W tym przypadku pracodawca postąpił niewłaściwie, gdyż musi poinformować związek zawodowy o planowanym zwolnieniu, zanim złoży oświadczenie woli o wypowiedzeniu umowy o pracę. Wypowiedzenie umowy o pracę dokonane przez pracodawcę przed upływem 5 dni od otrzymania przez organizację związkową informacji o zamiarze wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę narusza tryb zwolnienia przewidziany w Kodeksie pracy. Nie będzie tak tylko wówczas, gdy przed upływem tego okresu związek powiadomi pracodawcę, że nie zgłasza zastrzeżeń do zamierzonego wypowiedzenia.
Termin oznaczony w dniach kończy się z upływem ostatniego dnia, przy czym dnia zawiadomienia zakładowej organizacji związkowej nie uwzględnia się przy obliczaniu terminu. Należy także pamiętać, że w przypadku gdy koniec terminu przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, to termin upływa dnia następnego.
Wzór zawiadomienia zakładowej organizacji związkowej >>
Pracodawca, wskazując związkowi zawodowemu przyczynę zamierzonego wypowiedzenia, określa jednocześnie przyczynę zwolnienia podawaną w piśmie o wypowiedzeniu umowy kierowanym do pracownika. Tryb współdziałania z zakładową organizacją związkową określony w art. 38 k.p. nie będzie zachowany, gdy wypowiedzenie nastąpiło z innej przyczyny niż wskazana zakładowej organizacji związkowej w zawiadomieniu o zamierzonym wypowiedzeniu.
Zdaniem Sądu Najwyższego, wypowiedzenie umowy o pracę po przywróceniu pracownika do pracy z innej przyczyny niż podana poprzednio wymaga ponownej konsultacji z zakładową organizacją związkową (wyrok z 12 stycznia 1998 r., I PKN 454/97).
Pracownik reprezentowany przez związek
Obowiązek informacyjny obejmuje zamiar wypowiedzenia umowy pracownikom reprezentowanym przez związek, czyli pracownikom będącym członkami zakładowej organizacji związkowej lub pracownikom, którzy zwrócili się do związku zawodowego, a związek ten wyraził zgodę na obronę ich praw.
Pracownik niezrzeszony w związku zawodowym ma prawo do obrony swoich praw na zasadach dotyczących pracowników będących członkami związku, jeżeli wybrana przez niego zakładowa organizacja związkowa wyrazi zgodę na obronę jego praw pracowniczych (art. 30 ust. 2 ustawy).
Aby uzyskać informację o członkach zakładowej organizacji związkowej i pracownikach, których praw broni ta organizacja, pracodawca jest zobowiązany zwrócić się do zakładowej organizacji związkowej o informację w tym zakresie. Nieudzielenie jej w ciągu 5 dni zwalnia pracodawcę od obowiązku współdziałania z zakładową organizacją związkową.
O tym, czy pracodawca powinien każdorazowo zwracać się do wszystkich organizacji związkowych z pytaniem, czy reprezentują daną osobę, zdania są podzielone. Jednak to pracownik, który nie jest członkiem organizacji związkowej, powinien sam poinformować pracodawcę o tym, że dany związek zawodowy reprezentuje jego interesy i broni jego praw.
Podstawa prawna:
- art. 38 Kodeksu pracy,
- ustawa z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (DzU z 2001 r. nr 79, poz. 854 ze zm.).
Orzecznictwo:
- wyrok SN z 12 stycznia 1998 r. (I PKN 454/97, OSNP 1998/22/654).