Osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą – zgodnie z art. 13 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania jej wykonywania z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej.
Jak odliczać składki na ubezpieczenie zdrowotne od zaliczki na podatek>>
Zawieszenie i wznowienie działalności przed 7 marca 2009 r.
Do 7 marca 2009 r. przepis art. 36a powołanej ustawy stanowił, że zawieszenie prowadzenia działalności wywoływało skutki prawne w zakresie ubezpieczeń społecznych:
- od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym przedsiębiorca dokonał zgłoszenia zawieszenia,
- do ostatniego dnia miesiąca, po którym dokonał zgłoszenia wznowienia prowadzenia działalności gospodarczej.
Przepis ten w podanym brzmieniu ma zastosowanie do zawieszenia działalności gospodarczej, które zostały zgłoszone do tej daty.
Przykład
4 marca 2009 r. Jan N. prowadzący działalność gospodarczą zawiadomił organ ewidencyjny o zawieszeniu z tym dniem pozarolniczej działalności gospodarczej w zakresie usług krawieckich. W tym przypadku składki na ubezpieczenia społeczne za marzec 2009 r. zobowiązany był opłacić w pełnej wysokości, mimo że działalność w tym miesiącu prowadził tylko przez trzy dni (od 1 do 3 marca). Z obowiązku ich opłacania jest zwolniony dopiero od składek należnych za kwiecień 2009 r.
Przed zmianą przepisów, gdy osoba prowadząca działalność poinformowała o wznowieniu prowadzenia działalności przed 7 marca 2009 r., to skutek w zakresie powstania obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne zaistniał dopiero od następnego miesiąca.
Przykład
Krystyna K. zawiesiła działalność na okres 2 miesięcy. W dniu 5 marca 2009 r. poinformowała organ ewidencyjny o jej wznowieniu od 15 marca 2009 r. Oznacza to, że składek na ubezpieczenia społeczne nie opłaca za ten miesiąc, a należności w tym zakresie będą należne dopiero za kwiecień 2009 r.
Zawieszenie i wznowienie działalności po 7 marca 2009 r.
Od 7 marca 2009 r. zawieszenie prowadzenia działalności gospodarczej skutkuje ustaniem obowiązku ubezpieczeń społecznych i co za tym idzie brakiem opłacania składek na te ubezpieczenia:
- od dnia, w którym faktycznie rozpoczyna się zawieszenie prowadzenia działalności,
- do dnia poprzedzającego dzień wznowienia wykonywania działalności gospodarczej.
Zmiana ta to skutek nowelizacji art. 36a ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wprowadzona art. 22 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Ze względu na brak przepisów przejściowych należy uznać, że ten przepis w nowym brzmieniu ma zastosowanie do informacji o zawieszeniu lub wznowieniu prowadzenia działalności gospodarczej (od 31 marca 2009 r. wniosku o wpis informacji o zawieszeniu lub wznowieniu prowadzenia działalności) zgłoszonych w organie ewidencyjnym od 7 marca 2009 r.
Oznacza to, że osoba prowadząca działalność gospodarczą podlega ubezpieczeniom społecznym oraz opłaca składki na te ubezpieczenia:
- do dnia poprzedzającego dzień rozpoczęcia zawieszenia wykonywania działalności,
- od dnia wznowienia wykonywania działalności.
Przykłady
Osoba prowadząca działalność gospodarczą, niezatrudniająca żadnego pracownika 16 marca 2009 r. zawiadomiła organ ewidencyjny, że zawiesza wykonywanie działalności z dniem 18 marca 2009 r. Od tego dnia nie podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania działalności. Zobowiązana jest zatem złożyć w organie ZUS formularz ZUS ZWPA i wyrejestrować się z ubezpieczeń społecznych jako płatnik składek. Ponadto musi złożyć druk ZUS ZWUA i wyrejestrować siebie z ubezpieczeń. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za marzec 2009 r. będzie w tym przypadku proporcjonalnie zmniejszona. Przyjmując, że minimalna podstawa dla osoby prowadzącej działalność wynosi 60% przeciętnego wynagrodzenia, tj. 1915,80 zł, wówczas:
- kwotę tę należy podzielić przez 31 dni (liczba dni marca): 1915,80 zł : 31 dni = 61,80 zł,
- wynik pomnożyć przez 17, czyli liczbę dni podlegania ubezpieczeniom w marcu:
61,80 zł x 17 dni = 1050,60 zł.
Od tak ustalonej podstawy wymiaru należy naliczyć i opłacić składki:
- emerytalna: 1050,60 zł x 19,52% = 205,08 zł
- rentowe: 1050,60 zł x 6% = 63,04 zł
- chorobowa: 1050,60 zł x 2,45% = 25,74 zł
- wypadkowa: 1050,60 zł x 1,80% = 18,91 zł
Należy pamiętać, że składka na ubezpieczenie zdrowotne jest niepodzielna. To oznacza, że musi zostać naliczona od pełnej podstawy wymiaru. Podstawa ta za marzec 2009 r. wynosi 2491,57 zł (tj. 75% przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw włącznie z wypłatami z zysku w IV kwartale 2008 r.), składka zdrowotna według wyliczenia wynosi zatem: 2491,57 zł x 9% = 224,24 zł.
Jak odliczać składki na ubezpieczenie zdrowotne od zaliczki na podatek>>
***
Jan N. 20 marca 2009 r. poinformował organ ewidencyjny, że od 23 marca wznawia prowadzenie działalności. W związku z tym musi złożyć formularz ZUS ZFA i zgłosić się jako płatnik składek oraz od 23 marca powinien zgłosić się z tytułu prowadzenia działalności do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZUA. Gdyby z tytułu prowadzenia działalności obowiązkowe było dla niego tylko ubezpieczenie zdrowotne (np. w przypadku gdyby zatrudniony był jednocześnie na podstawie umowy o pracę), wówczas zgłoszenia powinien dokonać na formularzu ZUS ZZA. Gdy natomiast z działalności podlega ubezpieczeniom społecznym i minimalna podstawa wymiaru z tego tytułu wynosi 60% przeciętnego wynagrodzenia, to podstawa wymiaru składek na te ubezpieczenia za marzec wynosi 556,20 zł (1915,80 zł : : 31 dni marca x 9 dni prowadzenia działalności), a na zdrowotne powinna zostać wyliczona w pełnej wysokości, czyli: 2491,57 zł x 9% = 224,24 zł.
Omówione zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym mają także zastosowanie do wspólnika jednoosobowej spółki z o.o., wspólników spółki jawnej, partnerskiej – w przypadku zawieszenia lub wznowienia prowadzenia działalności przez spółkę, a także do wspólników spółki cywilnej – w przypadku zawieszenia lub wznowienia prowadzenia działalności przez wszystkich jej wspólników.
Podstawa prawna:
- art. 13 pkt 4, art. 36a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.),
- art. 22 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (DzU z 2009 r. nr 18, poz. 97).