Pracodawca jest zobowiązany ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych - jest to jedna z podstawowych zasad prawa pracy, zawarta w art. 17 k.p. Bardziej szczegółowych regulacji Kodeks pracy w tej kwestii nie zawiera, odsyłając przez art. 103 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych (DzU nr 103, poz. 472 ze zm.), które w szeroki sposób regulują kwestie m.in. finansowania przez pracodawców dokształcania pracowników, sposobów i form podnoszenia kwalifikacji przez pracowników oraz zobowiązań zatrudnionych wobec pracodawców, którzy partycypowali w kosztach kształcenia.
Wszystkie te uregulowania staną się jednak w ciągu najbliższego roku nieaktualne, a to za sprawą niedawnego wyroku Trybunału Konstytucyjnego, który podważył podstawę prawną wydania wspomnianego rozporządzenia. Stało się to wskutek wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich. RPO, analizując przepis art. 103 k.p., doszedł do wniosku, że nie spełnia on standardów legislacyjnych. Kwestionowany przepis zawiera bowiem wyłącznie stwierdzenie, że pracodawca ułatwia pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych w zakresie i na warunkach ustalonych, w drodze rozporządzenia. Upoważnienie w nim zawarte nie zawiera wytycznych określonych w Konstytucji RP dotyczących treści aktu oraz w sposób nazbyt szeroki określa zakres spraw przekazanych do uregulowania w rozporządzeniu. RPO w uzasadnieniu wniosku wskazał, że organy upoważnione do wydania rozporządzenia (MPiPS oraz MEN), korzystając z tak ogólnego upoważnienia, w sposób całościowy uregulowały kwestie związane z ułatwianiem przez pracodawców podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez pracowników. Z przyznanego im uprawnienia skorzystały w sposób szeroki i niczym nieograniczony, rozdzielając przy tym w sposób niekontrolowany różnego rodzaju prawa i obowiązki.
Trybunał podzielił wątpliwości rzecznika i uznał sporny przepis za niezgodny z Konstytucją RP. W efekcie tego walor konstytucyjności utraciło także wspomniane wyżej rozporządzenie z 1993 r. Jednak Trybunał, zdając sobie sprawę z katastrofalnych skutków, jakie wywołałoby nagłe uchylenie przepisu, odroczył moc obowiązującą wyroku o 12 miesięcy od daty jego ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.
Wszystko to powoduje, że pracodawcy mogą jeszcze przynajmniej do końca marca 2010 r. funkcjonować bez zmian - przez ten okres będą obowiązywać przepisy dotychczasowe. Nie trzeba się też obawiać kwestionowania zawartych już umów dotyczących zwrotu kosztów kształcenia i podnoszenia kwalifikacji. Nadal pracownicy będą mogli korzystać np. z urlopów szkoleniowych, a pracodawca może żądać od zatrudnionych, aby po ukończeniu szkół przepracowali w firmie przez określony czas pod rygorem zwrotu wydatków poniesionych za pracownika.
Istotne jest jednak, że już niedługo dotychczasowe przepisy rozporządzenia z 1993 r. zostaną zastąpione zupełnie nową regulacją. Jaką - tego jeszcze nie wiadomo, ale wobec wyraźnych wskazań Trybunału Konstytucyjnego dotyczących nieprawidłowości legislacyjnych należy przypuszczać, że Kodeks pracy poszerzony zostanie o wiele przepisów dotyczących ułatwień w podnoszeniu kwalifikacji.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 31 marca 2009 r., sygn. K 28/08.