Początek roku to dla wielu firm czas przestojów i wątpliwości, jak liczyć wynagrodzenie za czas gotowości do pracy, szczególnie w odniesieniu do pracowników, których pensje zależą od liczby wykonanych produktów czy usług. W okresie przestoju nie świadczą oni pracy, ale trzeba im zapłacić za czas gotowości do pracy.
Na wstępie należy zaznaczyć, że pracownikowi za czas przestoju przysługuje wynagrodzenie tylko wtedy, gdy był on gotów do jej wykonywania, a przestój nastąpił z przyczyn niezawinionych przez niego i jednocześnie dotyczących pracodawcy. Gdy przestój został zawiniony przez pracownika, przysługuje mu wyłącznie wynagrodzenie za pracę rzeczywiście wykonaną.
Zasady
Za czas niewykonywania pracy wskutek niezawinionego przez pracownika przestoju za pracę wykonaną przysługuje mu wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania (określonego stawką godzinową lub miesięczną), a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania - 60% wynagrodzenia, jednak nie mniej niż płaca minimalna. Sposób ustalania wynagrodzenia za przestój zależy od tego, czy pracujący na akord wynagradzany jest jedynie według stawki akordowej, czy też obok tej stawki przysługuje mu pensja określona w stawce miesięcznej bądź godzinowej, a akord jest swoistym dodatkiem do tego wynagrodzenia.
Pensja mieszana
W sytuacji gdy akord przysługuje pracownikowi obok stałej płacy zasadniczej określonej w stawce miesięcznej bądź godzinowej, wówczas tylko wynagrodzenie miesięczne bądź godzinowe stanowi podstawę ustalenia pensji za czas przestoju. W wynagrodzeniu przestojowym nie uwzględnia się żadnych innych składników pensji, nawet jeśli systematycznie przysługiwały i były wypłacane pracownikowi. „Do wynagrodzenia przewidzianego w art. 81 § 1 k.p. nie mają zastosowania zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop i wobec tego w wynagrodzeniu tym nie mogą być uwzględnione inne składniki niż te, które wynikają z zaszeregowania pracownika i są określone stawką godzinową lub miesięczną” - wyrok SN z 16 listopada 2000 r., I PKN 455/00.
A zatem, aby uzyskać wynagrodzenie za 1 godzinę przestoju pracownika tak wynagradzanego, należy pominąć płacę akordową, a obliczeń dokonać na podstawie wynagrodzenia w stawce miesięcznej lub godzinowej.
W przypadku wynagrodzenia określonego w stałej stawce miesięcznej stawkę tę trzeba podzielić przez liczbę godzin pracy przypadających do przepracowania w miesiącu, w którym miał miejsce przestój. Tak obliczoną stawkę za 1 godzinę przestoju należy pomnożyć przez liczbę godzin przestoju.
Obliczenia są jeszcze prostsze, gdy wynagrodzenie określone jest w stawce godzinowej. Wtedy polegają na pomnożeniu tej stawki przez liczbę godzin przestoju.
Przykład
W marcu 2009 r. przez 12 dni (96 godzin) pracownik nie świadczył pracy w związku z niezawinionym przez niego przestojem. Jak obliczyć wynagrodzenie za czas tej przerwy w pracy, jeśli pracownik otrzymuje wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 3400 zł oraz wynagrodzenie uzależnione od efektów pracy, określone w stawce akordowej?
Jeśli pensja pracownika składa się ze stawek akordowych oraz wynagrodzenia wynikającego z osobistego zaszeregowania pracownika określonego stawką miesięczną, wówczas przy ustalaniu kwoty pensji za czas przestoju uwzględnia się jedynie płacę zasadniczą.
Ustalamy wynagrodzenie za czas przestoju.
W tym celu:
• płacę pracownika określoną w stawce miesięcznej dzielimy przez liczbę godzin przypadających do przepracowania w miesiącu, w którym miał miejsce przestój, czyli w marcu 2009 r. (tj. 176 godzin):
3400 zł : 176 godzin = 19,32 zł/godz.,
• otrzymaną stawkę za 1 godzinę pracy mnożymy przez liczbę godzin przestoju:
19,32 zł/godz. x 96 godzin przestoju = 1854,72 zł.
Tylko praca na akord
Jeszcze inaczej ustala się pensję za czas przestoju w sytuacji, gdy pracownik otrzymuje jedynie wynagrodzenie akordowe.
Jeżeli pracownik zatrudniony jest w systemie akordowym i nie ma wyodrębnionego wynagrodzenia wynikającego ze stawki osobistego zaszeregowania, wówczas za czas przestoju przysługuje mu 60% wynagrodzenia. Przy obliczaniu tego wynagrodzenia należy stosować rozporządzenie w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy.
W związku z tym podstawę wyliczenia wynagrodzenia za czas przestoju ustala się z 3 miesięcy (bądź 12 w przypadku znacznego wahania składników) poprzedzających miesiąc, w którym miał miejsce przestój. Następnie, aby obliczyć należność za 1 godzinę pracy według zmiennych elementów pensji, wynagrodzenie ustalone jak za urlop dzieli się przez liczbę godzin przepracowanych przez pracownika w okresie, z którego ustala się to wynagrodzenie, a z otrzymanej w ten sposób stawki godzinowej wylicza się 60% tej stawki. Na koniec stawkę za godzinę przestoju mnoży się przez liczbę godzin przestoju.
Przykład
Pracownik zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy wynagradzany jest według stawek akordowych. W kwietniu 2009 r. pracownik nie świadczył pracy z powodu przestoju przez 8 dni (64 godziny). Jak obliczyć wynagrodzenie za czas przestoju, jeżeli wynagrodzenie akordowe pracownika wynosiło:
• w marcu 2009 r. - 2952 zł,
• w lutym 2009 r. - 2791 zł,
• w styczniu 2009 r. - 2825 zł,
a pracownik przepracował odpowiednio:
• 176 godzin - w marcu 2009 r.,
• 160 godzin - w lutym 2009 r.,
• 168 godziny - w styczniu 2009 r.
Aby obliczyć wynagrodzenie za czas przestoju, ustalamy:
• wynagrodzenie za okres 3 miesięcy - w tym celu sumujemy wynagrodzenia wypłacone pracownikowi w okresie 3 miesięcy poprzedzających przestój:
2952 zł + 2791 zł + 2825 zł = 8568 zł,
• czas przepracowany w okresie 3 miesięcy - sumujemy czas przepracowany w ciągu 3 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym miał miejsce przestój:
176 godzin + 160 godzin + 168 godziny = 504 godziny,
• wynagrodzenie za 1 godzinę pracy - wynagrodzenie z okresu 3 miesięcy poprzedzających przestój dzielimy przez czas przepracowany w okresie tych 3 miesięcy:
8568 zł : 504 godziny = 17,00 zł/godz.,
• 60% ustalonej stawki godzinowej - wynagrodzenie za 1 godzinę pracy mnożymy przez 60%:
17,00 zł/godz. x 60% = 10,20 zł/godz.,
• wynagrodzenie za 8 dni (64 godziny) przestoju - wynagrodzenie za 1 godzinę przestoju mnożymy przez liczbę godzin przestoju:
10,20 zł/godz. x 64 godziny = 652,80 zł.
Podstawa prawna:
- art. 81 Kodeksu pracy,
- § 4, 4a rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (DzU nr 62, poz. 289 ze zm.),
- wyrok SN z 16 listopada 2000 r., I PKN 455/00, OSNP 2002/11/286.