Przepisy prawa pracy nie dokonują rozróżnienia pojęć „oddelegowanie” i „podróż służbowa”. Nie określają także maksymalnego czasu trwania podróży służbowej. Rozróżnienie to ma więc charakter umowny.
Oddelegowanie pracownika na określony czas do innej miejscowości
Umowa o pracę powinna określać m.in. szczegółowe warunki pracy i płacy, w tym miejsce wykonywania pracy, w którym pracownik ma pełnić swoje obowiązki w ramach zawartego z pracodawcą stosunku pracy (art. 29 k.p.). W przypadku zaistnienia konieczności wykonywania tych obowiązków w miejscowości innej niż wskazana w umowie o pracę możliwe jest oddelegowanie pracownika do innej miejscowości w celu wykonywania jego obowiązków. Delegowanie pracownika do innej miejscowości wiąże się jednak ze zmianą wskazanego w umowie miejsca wykonywania pracy. Aby zmienić to postanowienie, pracodawca musi zastosować wypowiedzenie zmieniające warunki pracy i płacy zgodnie z dyspozycją art. 42 k.p. Możliwa jest także zmiana dotychczasowego miejsca wykonywania pracy na mocy porozumienia zawartego między pracodawcą a pracownikiem, w którym to porozumieniu strony ustalają warunki delegowania pracownika, np. przyznanie pracownikowi dodatkowego wynagrodzenia za pełnienie obowiązków służbowych poza miejscem wykonywania pracy wskazanym w umowie o pracę, zapewnienie pracownikowi mieszkania służbowego itp. Należy podkreślić, że warunki porozumienia kształtowane są zgodnym oświadczeniem woli pracodawcy i pracownika.
W przypadku oddelegowania pracownika do innej miejscowości przez zastosowanie konstrukcji wypowiedzenia zmieniającego konieczne jest spełnienie przesłanek wynikających z art. 42 k.p. Stanowi on, że do wypowiedzenia warunków pracy i płacy wynikających z umowy o pracę stosuje się odpowiednio przepisy o wypowiedzeniu umowy o pracę. Konieczne jest zatem zachowanie ustawowych okresów wypowiedzenia, a wypowiedzenie warunków pracy i płacy uważa się za dokonane, jeżeli pracownikowi zaproponowano nowe warunki na piśmie. W razie odmowy przyjęcia przez pracownika zaproponowanych warunków pracy i płacy umowa o pracę rozwiązuje się z upływem okresu dokonanego wypowiedzenia. Jeżeli pracownik przed upływem połowy okresu wypowiedzenia nie złoży oświadczenia o odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków, uważa się, że wyraził zgodę na te warunki. Pismo pracodawcy wypowiadające warunki pracy i płacy powinno zawierać pouczenie w tej sprawie. W razie braku takiego pouczenia pracownik może do końca okresu wypowiedzenia złożyć oświadczenie o odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków.
Podróż służbowa
Podróż służbowa to wykonywanie zadania służbowego na polecenie pracodawcy, w terminie i miejscu określonym w poleceniu wyjazdu służbowego, poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy pracownika (art. 775 § 1 k.p.). Podróż służbowa powinna być wśród innych obowiązków pracownika zjawiskiem sporadycznym. Na czas odbywania podróży służbowej składają się: czas podróży w ścisłym tego słowa znaczeniu oraz czas faktycznego wykonania zadania w miejscu wskazanym w poleceniu wyjazdu służbowego. Nie każde jednak wykonywanie zadania poza miejscowością, w której znajduje się stałe miejsce pracy pracownika, jest podróżą służbową. Podstawą formalną takiej podróży jest polecenie wyjazdu, które powinno określać zadanie oraz termin i miejsce jego wykonania. Polecenie to musi być skonkretyzowane, nie może mieć charakteru generalnego.
Z tytułu podróży służbowej pracownikowi należą się określone świadczenia. Kwestie tych należności są uregulowane inaczej w przypadku podróży służbowych krajowych, a inaczej zagranicznych, zgodnie z przepisami rozporządzeń obowiązujących pracowników zatrudnionych w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej. Przepisy rozporządzeń znajdują zastosowanie do pracowników zatrudnionych u pracodawców spoza sfery budżetowej, jeżeli warunki wypłacania należności z tytułu podróży służbowej nie zostały określone w obowiązujących u pracodawcy przepisach wewnątrzzakładowych, tj. w układzie zbiorowym pracy, regulaminie wynagradzania czy indywidualnych umowach o pracę zawieranych z pracownikami. Pracodawcy samodzielnie ustanawiający warunki odbywania podróży służbowych oraz zasady wypłacania świadczeń z tytułu podróży służbowych mają w tej mierze dowolność, jednak nie mogą określić wysokości diety na niższym poziomie niż wskazana w § 4 pkt 1 rozporządzenia o podróżach w kraju (czyli od 1 stycznia 2007 r. nie mniej niż 23 zł). Jeżeli pracodawca nie określi samodzielnie warunków wynagradzania pracowników z tytułu podróży służbowej, w tym zakresie znajdują zastosowanie przepisy wskazanych rozporządzeń.
Należności z tytułu podróży służbowych nie są składnikiem wynagrodzenia za pracę pracownika. Stanowią one zwrot kosztów związanych ze świadczeniem pracy przez pracownika na polecenie pracodawcy poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem świadczenia pracy.
Podstawa rozróżnienia oddelegowania pracownika od podróży służbowej
Przy kwalifikowaniu wyjazdu pracownika jako oddelegowanie lub podróż służbowa decydujące znaczenie ma określenie miejsca pracy w umowie o pracę zawartej z danym pracownikiem. Z oddelegowaniem mamy do czynienia wówczas, gdy porozumieniem lub wypowiedzeniem zmieniającym zmieniono pracownikowi wskazane dotychczas w umowie miejsce wykonywania pracy. Natomiast podróż służbowa wiąże się z wykonywaniem zadania służbowego poza miejscowością, w której znajduje się stałe miejsce pracy pracownika, bez zmiany postanowień umowy o pracę, przy czym pracownik po wykonaniu zadania wraca do stałego miejsca wykonywania pracy, natomiast pracownik delegowany wykonuje pracę w innym miejscu niż dotychczas.
Podstawa prawna:
- art. 29, 42, 775 Kodeksu pracy,
- rozporządzenie z 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju (DzU nr 236, poz. 1990 ze zm.),
- rozporządzenie z 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (DzU nr 236, poz. 1991 ze zm.).