Odpowiedzialność za wykroczenia

Wykroczeniem jest zawinione popełnienie czynu społecznie szkodliwego zabronionego przez ustawę pod groźbą kary. Należy podkreślić, że wykroczeniem jest tylko ten czyn, co do którego uznano, że jest społecznie szkodliwy. W postanowieniu z 10 czerwca 2003 r. Sąd Najwyższy podkreślił, że czyn wyczerpujący znamiona wykroczenia o subminimalnym stopniu społecznej szkodliwości nie traci cech wykroczenia. Ustalenie, że stopień społecznej szkodliwości wykroczenia jest znikomy, rzutuje co najwyżej na rodzaj i rozmiar reakcji organu orzekającego w stosunku do obwinionego (II KK 87/03).

Wykroczenie można popełnić zarówno umyślnie (gdy sprawca ma zamiar popełnienia czynu zabronionego), jak i nieumyślnie (gdy sprawca nie ma zamiaru popełnienia wykroczenia, ale popełnia je bezpodstawnie, przypuszczając, że tego uniknie, oraz wówczas gdy sprawca możliwości popełnienia czynu zabronionego nie przewiduje, choć powinien i może ją przewidzieć), chyba że ustawa przewiduje odpowiedzialność tylko za wykroczenie umyślne.

Regulacje zawarte w części ogólnej Kodeksu wykroczeń stosuje się do wykroczeń przewidzianych w innych ustawach, jeżeli ustawy te nie zawierają przepisów odmiennych.

Do ustaw, które wskazują katalog wykroczeń przeciwko prawom pracownika, zalicza się m.in.:

• Kodeks pracy - (dział trzynasty - odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko prawom pracownika),
• ustawę z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (art. 12a DzU z 1996 r. nr 70, poz. 335 ze zm.,
• ustawę z 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy (art. 22 - DzU nr 35, poz. 163),
• ustawę z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (art. 119-124 - DzU z 2008 r. nr 69, poz. 415 ze zm.),
• ustawę z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (art. 98 - DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.).

---

Postępowanie

W sprawach o wykroczenia orzekają sądy, które rozpatrują te sprawy w dwóch instancjach. W pierwszej instancji właściwy jest sąd rejonowy, w drugiej zaś - sąd okręgowy, na podstawie odpowiednio art. 9 i 14 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia (dalej powołany jako k.p.w.). Środkami odwoławczymi są apelacja i zażalenie. Kasację do Sądu Najwyższego może wnieść wyłącznie Minister Sprawiedliwości, Prokurator Generalny lub Rzecznik Praw Obywatelskich.

Podkreślenia wymaga fakt, że w sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika sąd orzeka na podstawie wniosku złożonego przez inspektora pracy, który działa w takim postępowaniu jako oskarżyciel publiczny (w momencie wstąpienia do postępowania wszczętego przez inspektora pracy prokuratora udział inspektora jest wyłączony).

Stąd też inspektor pracy został wyposażony w wiele uprawnień, do których należy m.in.:

• prawo przesłuchiwania świadków,
• prawo przesłuchania osoby, co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie,
• dokonywanie oględzin i przeszukania,
• dokonywanie okazania osoby w celu rozpoznania,
• wzywanie do wydania lub okazania dokumentu lub przedmiotu mającego znaczenie dowodowe dla sprawy,
• powoływanie i przesłuchiwanie biegłych.

WAŻNE!

Inspektor pracy może również sam nałożyć grzywnę w drodze mandatu karnego, jeżeli uważa, że kara ta będzie wystarczająca.

Kary finansowe

Kodeks wykroczeń przewiduje za wykroczenia karę grzywny w wysokości od 20 zł do 5000 zł, chyba że ustawa szczególna stanowi inaczej.

Ustawa z 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy, która weszła w życie 1 stycznia 2007 r., wprowadza wyższe granice grzywny za wykroczenia z art. 281-283 k.p., określając ją w przedziale od 1000 zł do 30 000 zł.

W postępowaniu mandatowym w sprawach, w których oskarżycielem publicznym jest właściwy organ Państwowej Inspekcji Pracy, można nałożyć grzywnę w wysokości do 2000 zł.

Jeżeli ukarany co najmniej dwukrotnie za wykroczenie przeciwko prawom pracownika określone w Kodeksie pracy popełnia w ciągu 2 lat od dnia ostatniego ukarania takie wykroczenie, właściwy organ Państwowej Inspekcji Pracy może w postępowaniu mandatowym nałożyć grzywnę w wysokości do 5000 zł.

Wykroczenia przeciwko prawom pracownika

Do podstawowych wykroczeń przeciwko prawom pracownika należy:

• zawieranie umów cywilnoprawnych w warunkach, w których zgodnie z art. 22 § 1 k.p. powinna być zawarta umowa o pracę,
• niepotwierdzanie na piśmie zawartej z pracownikiem umowy o pracę,
• wypowiadanie lub rozwiązywanie z pracownikiem stosunku pracy bez wypowiedzenia, naruszające w sposób rażący przepisy prawa pracy,
• stosowanie wobec pracowników innych kar niż przewidziane w przepisach prawa pracy o odpowiedzialności porządkowej pracowników,
• naruszanie przepisów o czasie pracy lub przepisów o uprawnieniach pracowników związanych z rodzicielstwem i zatrudnianiu młodocianych,
• nieprowadzenie dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akt osobowych pracowników,
• pozostawianie dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akt osobowych pracowników w warunkach grożących uszkodzeniem lub zniszczeniem,
• niewypłacanie w ustalonym terminie wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia przysługującego pracownikowi albo uprawnionemu do tego świadczenia członkowi rodziny pracownika,
• bezpodstawne obniżanie wysokości wynagrodzenia lub świadczenia albo dokonywanie bezpodstawnych potrąceń,
• nieudzielanie przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego lub bezpodstawnie obniżanie wymiaru tego urlopu,
• niewydawanie pracownikowi świadectwa pracy,
• niewykonywanie podlegającego wykonaniu orzeczenia sądu pracy lub ugody zawartej przed komisją pojednawczą lub sądem pracy,
• nieprzestrzeganie przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
• wyposażenie stanowiska pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności,
• • dostarczanie pracownikowi środków ochrony indywidualnej, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności,
• niewykonanie w wyznaczonym terminie podlegającego wykonaniu nakazu organu Państwowej Inspekcji Pracy,
• utrudnianie działalności organu Państwowej Inspekcji Pracy, w szczególności uniemożliwianie prowadzenia wizytacji zakładu pracy lub nieudzielanie informacji niezbędnych do wykonywania jej zadań,
• dopuszczanie do wykonywania pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko, które nie ukończyło 16. roku życia, bez zezwolenia właściwego inspektora pracy.

Podstawa prawna:

• art. 281, 282, 283 Kodeksu pracy,
• art. 9 i 14 ustawy z 24 sierpnia 2001 r. - Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (DzU nr 133, poz. 848 ze zm.),
• ustawa z 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (DzU nr 89, poz. 589 ze zm.),
• wyrok SN z 10 czerwca 2003 r. (II KK 87/03, niepubl.).