Czas pracy – to czas, w którym pracownik pozostaje do dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Czas pracy nie jest równoznaczny z efektywnym czasem wykonywania pracy określonej w umowie. Obejmuje również m.in. czas nieświadczenia pracy, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy (jest gotów do wykonywania pracy, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy lub z powodu przestoju), a także określone przepisami przerwy w pracy, podczas których pracownik ani nie wykonuje pracy, ani nie pozostaje do dyspozycji pracodawcy (np. przerwa na posiłek, przerwa na karmienie dziecka piersią). Do czasu pracy nie wlicza się okresów usprawiedliwionej nieobecności w pracy oraz zwolnień od pracy przewidzianych w Kodeksie pracy oraz innych przepisach prawa.
Szczególną regulację wprowadzoną na czas kryzysu gospodarczego przewiduje ustawa z 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców (DzU nr 125, poz. 1035). Przepisy dają możliwość obniżenia określonego w umowie o pracę wymiaru czasu pracy przez okres nie dłuższy niż 6 miesięcy i nie więcej niż do połowy pełnego wymiaru czasu pracy. W takim przypadku proporcjonalnemu obniżeniu ulega także wynagrodzenie za pracę, ale z drugiej strony pracownik ma szansę kontynuować zatrudnienie.
Rozwiązanie takie wprowadza się w układzie zbiorowym pracy lub w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi bądź przedstawicielami pracowników. Odpowiedni w tym zakresie akt musi określać co najmniej:
- grupy zawodowe objęte zamiarem obniżenia wymiaru czasu pracy,
- obniżony wymiar czasu pracy obowiązujący pracowników,
- okres, przez jaki obowiązuje obniżony wymiar czasu pracy.
Przy obniżaniu wymiaru czasu pracy w tym trybie nie stosuje się przepisów o wypowiedzeniu zmieniającym.