Przerwy w pracy – to okresy nieświadczenia pracy. Pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi obligatoryjnych przerw w pracy przewidzianych przepisami rangi ustawowej. Pracownikowi może przysługiwać kilka takich przerw. Pracodawca nie może skracać ustawowych przerw w pracy, może je jednak wydłużać. Pracodawca może również zadecydować o przyznaniu pracownikowi innych przerw, których nie będzie się wliczało do czasu pracy i za które nie przysługuje wynagrodzenie. Odpowiednią regulację w tym zakresie powinien wprowadzić w aktach wewnętrznych pracodawcy. Przerwy w pracy mogą wynikać z Kodeksu pracy oraz innych ustaw.
Możemy wyróżnić m.in. następujące przerwy w pracy:
- przerwa z tytułu przestoju – przysługuje pracownikowi w przypadku niewykonywania pracy przez pracownika, który był gotów ją wykonywać, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy. Za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią,
- 15-minutowa przerwa z tytułu dobowego wymiaru czasu pracy – jeżeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika wynosi co najmniej 6 godzin, pracownik ma prawo do przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut, wliczanej do czasu pracy,
- 60-minutowa przerwa niewliczana do czasu pracy – pracodawca może wprowadzić jedną przerwę w pracy niewliczaną do czasu pracy, w wymiarze nieprzekraczającym 60 minut, przeznaczoną na spożycie posiłku lub załatwienie spraw osobistych. Przerwę w pracy wprowadza się w układzie zbiorowym pracy lub regulaminie pracy albo w umowie o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy. Przerwa może mieć charakter sztywny – obowiązywać od określonej godziny, bądź ruchomy – obowiązujący w pewnym przedziale czasu. Pracodawca może też w ogóle nie określać, w jaki sposób pracownik powinien korzystać z tej przerwy, pozostawiając to całkowicie jego swobodnemu uznaniu. Udzielenie przerwy nie może jednak prowadzić do skrócenia czasu pracy,
- 30-minutowa przerwa na karmienie – pracownica karmiąca dziecko piersią ma prawo do dwóch półgodzinnych przerw w pracy wliczanych do czasu pracy. Pracownica karmiąca więcej niż jedno dziecko ma prawo do dwóch przerw w pracy, po 45 minut każda. Przerwy na karmienie mogą być na wniosek pracownicy udzielane łącznie. Pracownicy zatrudnionej przez czas krótszy niż 4 godziny dziennie przerwy na karmienie nie przysługują. Jeżeli czas pracy pracownicy nie przekracza 6 godzin dziennie, przysługuje jej jedna przerwa na karmienie,
- 30-minutowa przerwa na naukę dla młodocianego – w przypadku gdy dobowy wymiar czasu pracy młodocianego jest dłuższy niż 4,5 godziny, pracodawca jest obowiązany wprowadzić przerwę w pracy trwającą nieprzerwanie 30 minut, wliczaną do czasu pracy,
- 15-minutowa przerwa dla pracownika niepełnosprawnego na wypoczynek lub gimnastykę usprawniającą. Przerwa wliczana jest do czasu pracy. Jest przerwą dodatkową w odniesieniu do przerwy 15-minutowej przewidzianej przepisami Kodeksu pracy,
- 30 i 45-minutowa przerwa kierowcy – po 6 kolejnych godzinach pracy kierowcy przysługuje przerwa przeznaczona na odpoczynek w wymiarze nie krótszym niż 30 minut, w przypadku gdy liczba godzin pracy nie przekracza 9 godzin, oraz w wymiarze nie krótszym niż 45 minut, w przypadku gdy liczba godzin pracy wynosi więcej niż 9 godzin. Przerwa może być dzielona na okresy krótsze trwające co najmniej 15 minut każdy, wykorzystywane w trakcie 6-godzinnego czasu pracy lub bezpośrednio po tym okresie. Przerwy te ulegają skróceniu o przerwę w pracy trwającą 15 minut, którą pracodawca jest zobowiązany wprowadzić, jeżeli dobowy wymiar czasu pracy kierowcy wynosi co najmniej 6 godzin,
- 5-minutowa przerwa – wliczana do czasu pracy, po każdej godzinie pracy przy obsłudze monitora ekranowego. Przerwa przysługuje pracownikom, którzy są zatrudnieni przez co najmniej połowę dobowego wymiaru czasu pracy przy monitorze ekranowym. Przerwa z tego tytułu przysługuje niezależnie od przerwy 15-minutowej. Jeżeli pracodawca nie udziela 5-minutowej przerwy, ma obowiązek zapewnić pracownikowi łączenie przemienne pracy związanej z obsługą monitora ekranowego z innymi rodzajami prac nieobciążającymi narządu wzroku i wykonywanymi w innych pozycjach ciała – przy nieprzekraczaniu godziny nieprzerwanej pracy przy obsłudze monitora ekranowego,
- przerwa w przypadku pracy monotonnej lub pracy w ustalonym z góry tempie – przerwa wliczana jest do czasu pracy. Zamiast tej przerwy pracodawca może zadecydować o skróceniu czasu pracy. Prace monotonne to prace jednostajne, polegające na wykonywaniu tych samych lub ograniczonych czynności, wywołujące u pracownika stan znużenia. Prace wykonywane w ustalonym z góry tempie to prace, na których rytm pracownik nie ma wpływu, wynikające ze stosowanej organizacji procesu pracy. O długości i częstotliwości tych przerw decyduje pracodawca w przepisach wewnątrzzakładowych.
W czasie przerwy w pracy pracownik jest zwolniony z wykonywania obowiązków pracowniczych. Co do zasady przerw nie wolno sumować, a tym samym skracać czasu pracy pracownika.