Umowa-zlecenie – to jedna z umów cywilnoprawnych będąca alternatywą pracowniczej formy zatrudnienia. Regulowana jest przepisami Kodeksu cywilnego. Przez umowę-zlecenie przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Występują tu dwa podmioty stosunku zobowiązaniowego zamiast pracownika i pracodawcy – zleceniobiorca i zleceniodawca.
W braku odmiennej umowy zlecenie obejmuje umocowanie do wykonania czynności w imieniu dającego zlecenie, tzn. zleceniobiorca co do zasady działa jako pełnomocnik zleceniodawcy. Gdy w umowie wyraźnie wskazano, że zlecenie nie obejmuje takiego umocowania, zleceniobiorca działa we własnym imieniu, ale na rachunek zleceniodawcy.
Umowa-zlecenie może być zawarta w dowolnej, wybranej przez strony formie z zastrzeżeniem przepisów szczególnych.
Zawierana jest na czas określony bądź na czas nieokreślony.
Przepisy dopuszczają możliwość nieodpłatności zlecenia (co może wynikać jedynie z wyraźnego zastrzeżenia umownego bądź ze szczególnych stosunków istniejących między jej stronami, regułą jest domniemanie odpłatności). Brak wynagrodzenia musi wynikać z umowy lub z okoliczności konkretnego zlecenia. Zasadniczo ma jednak charakter ekwiwalentności.
Wynagrodzenie może być dowolnie kształtowane i wypłacane: przed, po wykonaniu całości lub części zlecenia. W przypadku zleceń cyklicznych, jeśli nie ma obowiązującej taryfy, a nie umówiono się co do wysokości wynagrodzenia, należy się wynagrodzenie odpowiadające wykonanej pracy (art. 735 k.c.).
W razie odpłatnego zlecenia zlecający zobowiązany jest uiścić przyjmującemu zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom, a jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien także naprawić szkodę. Z kolei przyjmujący zlecenie, w przypadku gdy wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, również będzie odpowiedzialny za szkodę. Wynagrodzenie nie musi być określone wyłącznie w pieniądzach. Może mieć charakter barterowy, np. innej usługi.
Co do zasady koszty związane z wykonaniem zlecenia ponosi zleceniodawca. Dający zlecenie powinien zwrócić przyjmującemu wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania usługi, wraz z odsetkami ustawowymi, jeżeli zaś wykonanie zlecenia wymaga wydatków, dający zlecenie powinien na żądanie przyjmującego udzielić mu odpowiedniej zaliczki.
Podstawowym obowiązkiem zleceniobiorcy jest wykonanie dla zleceniodawcy określonej czynności prawnej.
Do obowiązków zleceniodawcy należy przede wszystkim zwrot zleceniobiorcy wydatków, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia wraz z odsetkami ustawowymi. Na żądanie przyjmującego zlecenie zleceniodawca powinien udzielić mu zaliczki w celu odpowiedniego wykonania zlecenia. Na zleceniobiorcy ciąży więc obowiązek starannego wykonywania swoich obowiązków zgodnie z umową i przepisami prawa. Zleceniobiorca nie odpowiada za brak osiągnięcia konkretnego celu, które postawił przed nim zleceniodawca.
Zleceniobiorca odpowiada za szkodę w pełnej wysokości, jeśli oczywiście strony nie postanowiły w umowie inaczej.
Umowa-zlecenie może być wypowiedziana w każdym czasie. Jeżeli strony inaczej nie uzgodniły w treści umowy, zlecenie nie wygasa ani na skutek śmierci, ani utraty zdolności do czynności prawnych przez zleceniodawcę. W przypadku zagrożenia szkodą, jeżeli zlecenie na podstawie umowy jednak wygasło, zleceniobiorca do czasu podjęcia przez spadkobierców zleceniodawcy odpowiednich czynności powinien prowadzić zlecenie dalej w niezbędnym zakresie.