Postępowanie kontrolne PIP - to rodzaj postępowania prowadzonego przez inspektorów Państwowej Inspekcji Pracy. Postępowanie kontrolne ma na celu ustalenie stanu faktycznego w zakresie przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów dotyczących legalności zatrudnienia oraz udokumentowanie dokonanych ustaleń.
Kontrole przeprowadzają inspektorzy pracy działający w ramach właściwości terytorialnej okręgowych inspektoratów pracy. Główny Inspektor Pracy może wyznaczyć inspektora pracy do wykonywania określonych czynności kontrolnych i stosowania środków prawnych na obszarze działania innego okręgowego inspektoratu pracy, a także poza terytorium Polski, gdzie stosunek pracy podlega przepisom polskiego prawa pracy.
W toku postępowania kontrolnego inspektor pracy dysponuje szerokim wachlarzem uprawnień, ma m.in. prawo:
- swobodnego wstępu na teren oraz do obiektów i pomieszczeń podmiotu kontrolowanego, przeprowadzania oględzin obiektów, pomieszczeń, stanowisk pracy, maszyn i urządzeń oraz przebiegu procesów technologicznych i pracy,
- żądania od podmiotu kontrolowanego oraz od wszystkich pracowników lub osób, które są lub były zatrudnione, albo które wykonują lub wykonywały pracę na jego rzecz na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym osób wykonujących na własny rachunek działalność gospodarczą, pisemnych i ustnych informacji w sprawach objętych kontrolą oraz wzywania i przesłuchiwania tych osób w związku z przeprowadzaną kontrolą,
- żądania przedłożenia akt osobowych i wszelkich dokumentów związanych z wykonywaniem pracy przez pracowników lub osoby świadczące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, wykonywania niezbędnych dla celów kontroli odpisów lub wyciągów z dokumentów, jak również zestawień i obliczeń sporządzanych na podstawie dokumentów, a w razie potrzeby żądania ich od podmiotu kontrolowanego,
- sprawdzania tożsamości osób wykonujących pracę lub przebywających na terenie podmiotu kontrolowanego, ich przesłuchiwania i żądania oświadczeń w sprawie legalności zatrudnienia lub prowadzenia innej działalności zarobkowej,
- korzystania z pomocy biegłych i specjalistów oraz akredytowanych laboratoriów.
Kontrolę przeprowadza się po okazaniu legitymacji służbowej.
Upoważnienie do przeprowadzenia kontroli wydają Główny Inspektor Pracy i jego zastępcy oraz okręgowi inspektorzy pracy i ich zastępcy.
Kontrolę można przeprowadzać nie tylko w siedzibie podmiotu kontrolowanego, ale również w innych miejscach wykonywania jego zadań lub przechowywania dokumentów finansowych i kadrowych.
Inspektor pracy jest upoważniony do swobodnego poruszania się po terenie podmiotu kontrolowanego bez obowiązku uzyskiwania przepustki oraz jest zwolniony od rewizji osobistej, także w przypadku jeżeli przewiduje ją wewnętrzny regulamin podmiotu kontrolowanego.
W toku wykonywania czynności inspektor współdziała ze związkami zawodowymi, organami samorządu załogi, radami pracowników i społeczną inspekcją pracy.
W wyniku ustaleń dokonanych w toku kontroli właściwy inspektor pracy:
- wydaje decyzje,
- kieruje wystąpienia,
- wnosi powództwa oraz wstępuje do postępowań,
- występuje z wnioskiem do właściwego sądu o ukaranie osób odpowiedzialnych za stwierdzone nieprawidłowości,
- zawiadamia o naruszeniu przepisów prawa właściwe organy, a w szczególności: Zakład Ubezpieczeń Społecznych o naruszeniu przepisów w zakresie ubezpieczeń społecznych, urząd kontroli skarbowej o naruszeniu przepisów prawa podatkowego, Policję lub Straż Graniczną o naruszeniu przepisów o cudzoziemcach.