Odpowiedzialność pracodawcy za naruszenie przepisów prawa pracy i bhp – to konsekwencje, jakie ponosi pracodawca za niewywiązanie się z nałożonych na niego obowiązków w procesie prawa pracy.
Obowiązki pracodawcy określa art. 94 k.p., który nie zawiera jednak ich zamkniętego katalogu. Określanie praw i obowiązków pracowników i pracodawców stanowi generalnie przedmiot norm prawa pracy, co oznacza, że źródłem obowiązków pracodawcy będą zarówno przepisy Kodeksu pracy, jak i na podstawie art. 5 k.p. przepisy innych ustaw oraz aktów wykonawczych, a także postanowienia układów zbiorowych pracy, innych porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów. Źródłem obowiązków pracodawcy może być także akt stanowiący podstawę nawiązania stosunku pracy, mający charakter indywidualny.
Naruszenie praw pracowniczych może powodować odpowiedzialność karną, wykroczeniową lub cywilną.
Zakres odpowiedzialności regulują przede wszystkim następujące akty prawne:
- Kodeks pracy,
- Kodeks karny,
- ustawa o Państwowej Inspekcji Pracy,
- Kodeks wykroczeń,
- Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia,
- ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych,
- Kodeks cywilny,
- ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych
- ustawa o społecznej inspekcji pracy,
- ustawa – Ordynacja podatkowa.
Osobą odpowiedzialną za poszczególne naruszenia będzie albo sam pracodawca, albo osoba wskazana do wykonywania w jego imieniu czynności z zakresu prawa pracy. Niekiedy przy wykroczeniach rozszerza się krąg osób odpowiedzialnych za naruszenie praw pracowników, np. o osoby odpowiedzialne w zakładzie pracy za sprawy związane z kwestiami bezpieczeństwa i higieny pracy. Natomiast sprawcą wykroczenia lub popełnienia przestępstwa przeciwko prawom pracownika może być tylko osoba fizyczna.