Nadużycie prawa podmiotowego – konstrukcja prawa, która umożliwia sądom weryfikowanie przepisów prawa pracy pod względem zgodności z wartościami ogólnie akceptowanymi przez społeczeństwo (odsyła do ocen i wartości istniejących poza systemem norm prawa pracy). Jak podkreślił Sąd Najwyższy w jednym ze swoich orzeczeń – wykonywanie prawa w stosunkach pracy podlega ocenie sądu pracy w aspekcie zasad współżycia społecznego, co nie narusza gwarantowanych przez konstytucję praw obywatelskich.
Zasada, w myśl której nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego, wyrażona w art. 8 k.p. stanowi powtórzenie art. 5 k.c., co szczególnie podkreśla jej wagę i miejsce w systemie prawa. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.
Rozstrzygnięcie co do zastosowania w danym stanie faktycznym tej klauzuli generalnej zależy od całokształtu występujących w sprawie konkretnych okoliczności indywidualnie ocenianych. Do sądu należy decyzja o potrzebie i sposobie zastosowania całościowo ocenionych zasad współżycia społecznego w okolicznościach konkretnej sprawy, nie zaś uściślenie zastosowanych zasad. Sformułowana w art. 8 k.p. klauzula zasad współżycia społecznego wyznacza granice, w których ramach dopuszczalne jest korzystanie z praw podmiotowych w stosunkach pracy. Jednak w konkretnej faktycznej sytuacji może się okazać, że korzystanie z tego prawa oznaczałoby naruszenie (wykroczenie poza granice) zasad współżycia społecznego.
Przepis umożliwia dokonanie oceny organowi stosującemu prawo, a także sądowi pracy, czy korzystanie przez uprawnionego z zagwarantowanego mu przepisami prawa pracy prawa podmiotowego mieści się, czy też wykracza poza granice zasad współżycia społecznego i społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa.
Ciężar dowodu w przedmiocie oceny określonego zachowania się jako nadużycia prawa obciąża tego, kto zarzuca drugiej stronie naruszenie zasad współżycia społecznego. Sprzeczność z zasadami współżycia społecznego nie musi być jednak zawiniona przez stronę. Na przepis art. 8 k.p. nie może powoływać się jedynie strona stosunku pracy, która lekceważy i narusza zasady współżycia społecznego, sama zaś klauzula generalna nie może stanowić podstawy roszczeń pracowniczych.