Mienie pracodawcy – to wszelkiego rodzaju rzeczy należące do pracodawcy. W odniesieniu do pracowników często mówi się o wyrządzeniu szkody w mieniu pracodawcy oraz o mieniu powierzonym pracownikowi (co może wynikać np. z rodzaju pracy, obowiązków pracowniczych itp.).
Pracownik ponosi odpowiedzialność materialną, jeżeli wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził szkodę.
Przepisy kodeksowe szczególną rolę przywiązują do mienia powierzonego, wyróżniając 2 rodzaje mienia, tj.:
- mienie, które musi być zwrócone pracodawcy w stanie nieuszczuplonym (to papiery wartościowe, kosztowności, narzędzia, instrumenty, podobne przedmioty, środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze) oraz
- mienie, z którego pracownik ma obowiązek wyliczyć się (są to pieniądze).
Poza mieniem wymienionym w art. 124 § 1 k.p., które pracownik ma obowiązek zwrócić lub wyliczyć się z niego, pracodawca może powierzyć mu do zwrotu lub wyliczenia także inne mienie.
Różnica między mieniem a innym mieniem sprowadza się do zakresu odpowiedzialności za to mienie.
Za szkodę powstałą w mieniu wymienionym we wskazanym przepisie pracownik, któremu to mienie zostało powierzone, odpowiada w pełnej wysokości, natomiast za „inne mienie” pracownik odpowiada w ograniczonej wysokości – na zasadach określonych w art. 114, 116 i 118 k.p. (ogólne przepisy dotyczące odpowiedzialności materialnej pracowników) oraz w rozporządzeniach:
- z 4 października 1974 r. w sprawie wspólnej odpowiedzialności materialnej pracowników za powierzone mienie (DzU z 1996 r. nr 143, poz. 663),
- z 10 października 1975 r. w sprawie warunków odpowiedzialności materialnej pracowników za szkodę w powierzonym mieniu (DzU z 1996 r. nr 143, poz. 662).
Odpowiedzialność materialną za szkody w powierzonym mieniu ponoszą na zasadach przewidzianych w art. 114–116 i 118 k.p. pracownicy zatrudnieni:
- w magazynach, w których wyodrębniono pomieszczenie do wydawania towarów (halę spedycyjną) oraz zorganizowano dozór ruchu mienia i osób; warunek wyodrębnienia pomieszczenia wydawania towarów nie jest wymagany w magazynach, w których przeładunek odbywa się systemem automatycznym z urządzeniami pomiarowo-kontrolnymi,
- w sklepach o obsadzie co najmniej 6 osób i w stoiskach (działach) w domach towarowych (handlowych), jeżeli przy sprzedaży towarów wystawia się dowody sprzedaży, inkaso gotówki jest dokonywane przez kasjerów w wydzielonych kasach, a wydawanie towarów jest dokonywane przez inną osobę niż sprzedawca,
- w sklepach samoobsługowych oraz w stoiskach (działach) samoobsługowych w domach towarowych (handlowych), w których inkaso gotówki dokonywane jest w wydzielonych kasach przy użyciu kas rejestrujących.
Objęcie pracownika odpowiedzialnością materialną na powyższych zasadach następuje po uprzednim zawiadomieniu go na piśmie o zaistnieniu warunków uzasadniających taką odpowiedzialność i po przeprowadzeniu inwentaryzacji, nie później niż w ciągu jednego miesiąca od zaistnienia tych warunków.
Powierzenie mienia może nastąpić w różny sposób: własnoręcznym podpisem kwitującym odbiór na jakimkolwiek dokumencie otrzymania towaru – co do zasady forma potwierdzenia otrzymania towaru przez pracownika, któremu pracodawca powierzył towar, jest obojętna.