Typując osoby do zwolnień w ramach zwolnień grupowych, nie można kierować się całkowitą dowolnością. Powinno kierować się pewnymi ogólnie przyjętymi kryteriami.
Przepisy o zwolnieniach grupowych stosuje się w przypadku konieczności rozwiązania stosunków pracy z pewnymi pracownikami lub ich określoną grupą z przyczyn, które niedotyczą tych pracowników. Pracodawca jest zobowiązany zawiadomić w formie pisemnej działające u niego zakładowe organizacje związkowe (gdy u pracodawcy takie organizacje nie działają przedstawicieli pracowników wyłonionych w trybie przyjętym w zakładzie) m.in. o grupach zawodowych pracowników objętych zwolnieniem oraz planowanych kryteriach doboru pracowników do grupowego zwolnienia (art. 2 ust. 3 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników).
Ustawodawca przewidział prawo pracodawcy do zwolnienia jedynie części pracowników spośród danej grupy pracowniczej, czyli spośród pracowników zatrudnionych na tych samych stanowiskach pracy. Pracodawca, dokonując wyboru konkretnych pracowników, z którymi zamierza rozwiązać stosunek pracy w ramach zwolnień grupowych, powinien kierować się potrzebami zakładu pracy. W szczególności powinien mieć na względzie polepszenie osiąganych wyników ekonomicznych przez zwiększenie wydajności pracy.
Mając na celu zatrzymanie jak najbardziej wartościowych pracowników, pracodawca może uwzględnić takie kryteria, jak:
- dotychczasowy staż pracy,
- posiadane umiejętności i kwalifikacje zawodowe,
- poziom wykształcenia,
- dotychczasowy stosunek do obowiązków służbowych,
- zdolności do współdziałania w zespole oraz
- liczbę nieobecności z powodu choroby.
Jednak ustalone kryteria doboru pracowników przewidzianych do zwolnienia w postaci stażu pracy i poziomu kwalifikacji zawodowych nie wykluczają możliwości zwolnienia pracownika mającego wyższe w porównaniu z innymi kwalifikacje zawodowe i staż pracy, jeżeli pracownik ten nie przestrzega dyscypliny pracy (wyrok SN z 6 marca 2003, I PK 82/02, niepubl.). Ponadto należy wziąć pod uwagę, że zdaniem Sądu Najwyższego zakładowy staż pracy nie może być jedynym kryterium typowania pracowników do rozwiązania z nimi stosunku pracy w ramach tzw. zwolnień grupowych (wyrok z 16 września 1997 r., I PKN 259/97, OSNP 1998/12/363).
Typując pracowników do rozwiązania umowy o pracę, pracodawca powinien kierować się nie tylko potrzebami zakładu pracy, ale również uwzględnić zasady współżycia społecznego. Jednak nawet od tej zasady mogą zaistnieć wyjątki, gdyż zdaniem Sądu Najwyższego wybór zwalnianego pracownika może być sprzeczny z zasadami współżycia społecznego wtedy, gdy jego sytuacja osobista jest znacznie gorsza niż pozostałych pracowników (art. 8 w zw. z art. 45 k.p., wyrok z 1 grudnia 1996 r., I PKN 46/96, OSNP 1997/15/273).