W jaki sposób zostać członkiem związku zawodowego

Członkiem związku zawodowego może zostać każdy, kto pracuje zawodowo, ale nie jest pracodawcą. Takie rekomendacje dla Polski wydała w marcu tego roku Międzynarodowa Organizacja Pracy (MOP), która na skutek skargi złożonej w sierpniu 2011 r. przez NSZZ „Solidarność” analizowała przestrzeganie przez Polskę konwencji nr 87, 98 i 135 MOP.

Kto może być członkiem związku zawodowego

W myśl przepisów ustawy o związkach zawodowych do związku zawodowego mogą należeć pracownicy, członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych, osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, wykonawcy pracy nakładczej, funkcjonariusze służb mundurowych, emeryci, renciści oraz osoby bezrobotne (art. 2 ustawy o związkach zawodowych). Okazuje się jednak, że tak skonstruowany zakres podmiotowy prawa koalicji związkowej (prawa do zrzeszania się w związku zawodowym) był ograniczony w stosunku do przepisów konwencji Międzynarodowej Organizacji Pracy. Polska w 1957 r. ratyfikowała konwencję nr 87, czyli dobrowolnie zobowiązała się stosować zawarte w niej zasady odnoszące się do wolności związkowych. Mimo to aż do teraz nie przewidywano możliwości zrzeszania się osób samozatrudnionych i innych świadczących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych. Taka praktyka została zakwestionowana przez NSZZ „Solidarność” przed międzynarodowym organem zajmującym się przestrzeganiem wolności związkowych. Decyzja MOP jest jednoznaczna, Polska musi zmienić swoje przepisy tak, aby umożliwić wszystkim ludziom pracy korzystanie z wolności zrzeszania się w związkach zawodowych. Mimo że wadliwy art. 2 ustawy o związkach zawodowych nie został jeszcze zmieniony, należy już teraz postrzegać tę wolność związkową szeroko, ponieważ ratyfikowane konwencje mają pierwszeństwo stosowania przed przepisami krajowymi w przypadku niezgodności.

Przykład

Taksówkarze prowadzący własne jednoosobowe firmy wraz z pracownikami przedsiębiorstwa taksówkowego postanowili utworzyć związek zawodowy. Sąd Rejestrowy odmówił rejestracji takiej organizacji, powołując się na przepis art. 2 ustawy o związkach zawodowych, który nie przewiduje zrzeszania się w związku osób samozatrudnionych. Na skutek złożonego odwołania ostatecznie Sąd Rejestrowy zmienił decyzję, ponieważ rekomendacje MOP wymagają szerszej interpretacji przepisów związkowych (sprawa przed MOP nr 2888).

Jak założyć związek zawodowy

Związek zawodowy powstaje z mocy uchwały o jego utworzeniu, podjętej przez co najmniej 10 osób uprawnionych do tworzenia związków zawodowych (art. 12 ustawy o związkach zawodowych). Osoby, które podjęły uchwałę, uchwalają statut i wybierają komitet założycielski w liczbie od 3 do 7 osób. Komitet spełnia funkcję przygotowawczą w tym sensie, że tymczasowo zarządza bieżącymi sprawami związku. W myśl wyroku Sądu Najwyższego z 16 stycznia 1996 r. w okresie przed rejestracją związku zawodowego organem uprawnionym do reprezentowania nowo powstałego związku zawodowego jest komitet założycielski i tylko jego członkowie korzystają z ochrony przed rozwiązaniem stosunku pracy przewidzianej w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych.

Wystarczy więc, że zbierze się grupa inicjatywna i podejmie uchwałę o utworzeniu związku zawodowego. Następnie wymagana jest rejestracja związku w KRS. Jeżeli komitet założycielski nie złoży w terminie 30 dni od dnia założenia związku wniosku o rejestrację, uchwała o utworzeniu związku traci moc. Postępowanie w sprawach rejestracji jest wolne od opłat sądowych, a zgłoszenie składa się na specjalnym formularzu oznaczonym w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości w sprawie określania wzorów urzędowych formularzy wniosków do Krajowego Rejestru Sądowego oraz sposobu i miejsca ich udostępnienia.

Jak zostać członkiem zakładowej organizacji związkowej

Nie trzeba tworzyć związku zawodowego, aby stać się członkiem takiej organizacji. Można przystąpić do już istniejącej organizacji działającej w zakładzie pracy. W tym celu należy udać się do jednego z członków zarządu organizacji działającej w zakładzie i wypełnić deklarację członkowską. Następnie zarząd na zwołanym w tym celu posiedzeniu przyjmuje daną osobę w poczet członków. Metoda ta jest o tyle lepsza od tworzenia organizacji związkowej od początku, że pozwala na szybkie przystąpienie do związku, bez zbędnych formalności. Utworzenie nowej organizacji wymaga nie tylko zebrania odpowiedniej liczby chętnych, ale ponadto skonstruowania statutu związku czy rejestracji w KRS. Należy też pamiętać, że ochrona dla członków komitetu założycielskiego przysługuje tylko przez okres 6 miesięcy od dnia utworzenia tego komitetu i to nie więcej niż trzem osobom imiennie wskazanym uchwałą komitetu założycielskiego. Po tym czasie niezbędne będzie podjęcie uchwały o ochronie szczególnej dla osób pełniących funkcje związkowe. W przypadku już istniejącej organizacji nie wymaga się tego typu formalności, bo utworzona uprzednio struktura jest już zarejestrowana i posiada swój statut. Najczęściej też podjęte są uchwały wymagane prawem, w tym wskazująca osoby chronione.

Z punktu widzenia związków zawodowych warto też pamiętać o ważnej dla członków związku zawodowego uchwale Sądu Najwyższego z 24 stycznia 2012 r. Sąd przyjął w niej, że pracodawca musi współpracować w sprawach indywidualnych z organizacją związkową, która nie udostępnia listy imiennej swoich członków. Inaczej mówiąc, nie ma prawnego obowiązku ujawniania personaliów osób zapisanych do organizacji związkowej. Członkowie związku mogą złożyć pracodawcy wniosek o potrącanie z ich wynagrodzenia składki związkowej w zadeklarowanej wysokości w myśl art. 33¹ ustawy o związkach zawodowych, tym samym pracodawca dowie się, że dana osoba należy do związku. Pamiętajmy jednak, że każda struktura związkowa ma swojego skarbnika i można bezpośrednio do niego wpłacać składki związkowe. Ich wysokość ustalana jest zwykle procentowo od wysokości otrzymywanego wynagrodzenia i wynosi od kilku do kilkudziesięciu złotych miesięcznie.

Podstawa prawna:

● art. 2, 14, 32 ust. 7, art. 33¹ ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (DzU z 2001 r. nr 79, poz. 854 ze zm.),

● art. 2, 3 Kodeksu pracy,

● ustawa z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2007 r. nr 168, poz. 1186 ze zm.),

● rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 21 grudnia 2000 r. w sprawie określania wzorów urzędowych formularzy wniosków do Krajowego Rejestru Sądowego oraz sposobu i miejsca ich udostępnienia (DzU nr 118, poz. 1247 ze zm.).

Orzecznictwo:

● wyrok SN z 16 stycznia 1996 r. (I PRN 85/95, OSNP 1997/1/9),

● uchwała SN z 24 stycznia 2012 r. (III PZP 7/11, Biul. SN 2012/1/22).