Czy przewodniczący związku zawodowego może być zwolniony od pracy do wykonywania doraźnych czynności związkowych według z góry ustalonego harmonogramu

Nie są Państwo zobowiązani do zwalniania przewodniczącego od pracy zawodowej co tydzień do wykonywania tzw. doraźnych czynności związkowych. Doraźna czynność związkowa ma charakter jednorazowy, niecierpiący zwłoki, raczej przypadkowy, wyjątkowy lub okolicznościowy. Nie jest to zatem czynność z góry zaplanowana według konkretnego, stałego harmonogramu.

UZASADNIENIE

Ustalenie przez przewodniczącego działającego w Państwa firmie stałego wymiaru i rozkładu zwolnienia od pracy na czas potrzebny do wykonywania czynności wynikających z jego funkcji związkowej jest sprzeczne z doraźnym charakterem czynności, na które przysługuje to zwolnienie. Nie ma definicji czynności doraźnej w przepisach ustawy o związkach zawodowych. Przyjmuje się jednak, że zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy do wykonywania doraźnej czynności związkowej ma dotyczyć czynności o charakterze incydentalnym albo jednorazowym. Cotygodniowa nieobecność pracownika w pracy z powodu prac związkowych ma charakter cykliczny. Nie da się więc jej zakwalifikować jako doraźnej czynności. Na pytanie, kto ma decydować o tym, jaka czynność zostanie uznana jako doraźna, Sąd Najwyższy w wyroku z 6 czerwca 2001 r. (I PKN 460/00, OSNP – wkł. 2002/9/8) stwierdził, że „indywidualne zwolnienie od obowiązku świadczenia pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia dla załatwienia doraźnych spraw związanych z pełnioną funkcją związkową na podstawie art. 31 ust. 3 ustawy o związkach zawodowych nie zależy od uznania pracodawcy, ale od istnienia obiektywnych przesłanek określonych w tym przepisie”.

PRZYKŁAD

Kierownik zakładu poinformował związek zawodowy, że jego członkowie mogą korzystać z instytucji oddelegowania do doraźnej czynności związkowej dwa razy w miesiącu po 4 godziny z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Częstsze zwolnienia nie mogą mieć miejsca, ponieważ dezorganizują pracę. Postępowanie kierownika należy uznać za niezgodne z przepisami.

Przykładami doraźnej czynności związkowej mogą być m.in. takie obowiązki wynikające z funkcji związkowej, jak: referendum przedstrajkowe, udział w rozprawie sądowej w charakterze pełnomocnika pracownika, udział w naradzie lub szkoleniu związkowym wyższej instancji, udział w posiedzeniu komisji pojednawczej, uczestniczenie w negocjacjach z pracodawcą dotyczących zmian wewnątrzzakładowych aktów prawnych.

Pracownik ma prawo do zwolnienia od pracy zawodowej z zachowaniem prawa do wynagrodzenia na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności wynikającej z jego funkcji związkowej, jeżeli czynność ta nie może być wykonana w czasie wolnym od pracy (art. 31 ust. 3 ustawy o związkach zawodowych). Wniosek w tej sprawie powinien określać miejsce wykonywania czynności oraz czas jej trwania. Zakład pracy może zwrócić się do statutowych władz związku o potwierdzenie celowości i czasu trwania zwolnienia. Udzielenie zwolnienia jest ostatecznie uzależnione od wyrażenia zgody przez pracodawcę.

PRZYKŁAD

Związkowiec wybrany na przewodniczącego komisji rewizyjnej zwrócił się z tygodniowym wyprzedzeniem do dyrektora zakładu o płatne zwolnienie go na 3-dniowe szkolenie dla komisji rewizyjnych w ramach doraźnej czynności związkowej. Dyrektor uznał, że okres 3 dni jest na tyle długi, że nie odpowiada warunkom doraźnej czynności i nie wyraził zgody na zwolnienie. Dyrektor swoją decyzją naraził się na zarzut utrudniania wykonywania działalności związkowej.

Jeśli pracownik w okresie zwolnienia od pracy nie wykonuje doraźnej czynności wynikającej z jego funkcji związkowej, to korzysta z tego uprawnienia w sposób niezgodny z prawem. Wówczas pracodawca może dochodzić zwrotu wypłaconego wynagrodzenia. W takim przypadku pracodawca może także wypowiedzieć pracownikowi umowę o pracę lub rozwiązać umowę bez wypowiedzenia. Jeżeli dotyczy to działacza związkowego podlegającego ochronie przed zwolnieniem z pracy, to rozwiązanie umowy jest dopuszczalne tylko za zgodą zarządu organizacji związkowej.

Podstawa prawna:

• art. 25 ust. 2, art. 31–32 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.).

Orzecznictwo uzupełniające:

• Zwolnienie związkowca w celu wykonania doraźnej czynności związanej z jego funkcją w organizacji związkowej następuje według zasad przewidzianych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy — Dz.U. Nr 60, poz. 281. (Wyrok Sądu Najwyższego z 13 stycznia 2005 r., II PK 117/04, OSNP 2005/16/246)