Europejska Rada Zakładowa (dalej ERZ) stanowi organ przedstawicielski pracowników ustanowiony w celu informowania i przeprowadzenia konsultacji z przedstawicielami pracowników w przedsiębiorstwach lub grupach przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym.
Przez „przedsiębiorstwo o zasięgu wspólnotowym” należy rozumieć przedsiębiorstwo zatrudniające co najmniej 1000 pracowników w państwach członkowskich oraz co najmniej 150 pracowników w każdym z przynajmniej dwóch państw członkowskich (art. 2 ust. 1 lit. a dyrektywy w sprawie ustanowienia Europejskiej Rady Zakładowej lub trybu informowania i konsultowania pracowników w przedsiębiorstwach lub w grupach przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym; dalej zwanej dyrektywą).
Natomiast przez „grupę przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym” rozumie się z kolei grupę przedsiębiorstw (tj. przedsiębiorstwo sprawujące kontrolę oraz przedsiębiorstwa kontrolowane):
- która zatrudnia co najmniej 1000 pracowników w państwach członkowskich,
- która obejmuje przynajmniej 2 przedsiębiorstwa wchodzące w skład grupy w różnych państwach członkowskich, oraz
- z której co najmniej jedno przedsiębiorstwo wchodzące w skład grupy zatrudnia minimum 150 pracowników w jednym państwie członkowskim oraz co najmniej jedno inne przedsiębiorstwo z grupy zatrudnia minimum 150 pracowników w innym państwie członkowskim (art. 2 ust. 1 lit. c dyrektywy).
WAŻNE!
Określając liczbę pracowników, uwzględnia się średnią liczbę pracowników zatrudnionych w ciągu 2 ostatnich lat.
Dyrektywa nie wprowadza żadnych ograniczeń co do kategorii pracowników, tzn. przy obliczaniu średniej liczby zatrudnionych uwzględnia się również pracowników zatrudnionych na podstawie umów terminowych i w niepełnym wymiarze czasu pracy, pracowników przebywających na urlopie wychowawczym, bezpłatnym, a jeżeli mamy do czynienia z pracodawcą – agencją pracy tymczasowej – pracowników tymczasowych.
Wskazane powyżej progi liczby zatrudnionych w poszczególnych państwach członkowskich oraz ogółem we wszystkich państwach członkowskich powinny zostać spełnione łącznie.
Jak widać, kluczowym dla określenia podmiotów, które zobowiązane są do podjęcia negocjacji w celu ustanowienia ERZ, jest nie tylko liczba pracowników zatrudnionych na terenie państw członkowskich, ale również zatrudnienie określonej liczby pracowników na terenie każdego z co najmniej 2 państw członkowskich. Tak sformułowane kryteria odzwierciedlają wspólnotowy charakter przedsiębiorstwa, grupy przedsiębiorstw.
WAŻNE!
Dla zastosowania dyrektywy – przepisów krajowych stanowiących jej implementację, nieistotne jest, czy przedsiębiorstwo albo grupa przedsiębiorstw prowadzi działalność wyłącznie na terytorium państw członkowskich UE.
Kiedy trzeba ustanowić ERZ?
Obowiązek ustanowienia ERZ istnieje również w przedsiębiorstwach, grupach przedsiębiorstw, które prowadzą działalność i zatrudniają pracowników zarówno na terytorium Unii, jak i poza nią.
Na przykład weźmy grupę przedsiębiorstw, która dotychczas prowadziła działalność na rynku amerykańskim. Grupa ta rozszerza terytorium swojej działalności o państwa członkowskie UE. Jeżeli, np. zatrudni ona na terytorium 2 państw członkowskich pracowników w liczbie – w każdym państwie członkowskim co najmniej 150 oraz łącznie w obu tych państwach co najmniej 1000 pracowników, kierownictwo grupy będzie zobowiązane stosować regulacje w sprawie ustanowienia ERZ. W takim przypadku ERZ, o ile zostanie powołana, będzie stanowiła reprezentację pracowników zatrudnionych tylko w państwach członkowskich UE, chyba że co innego zostanie ustalone w porozumieniu o ustanowieniu ERZ (np. strony uzgodnią, że skład i zakres działania ERZ będzie obejmował również pracowników zatrudnionych w innych państwach niż państwa członkowskie UE).
Powyższe uwagi należy uzupełnić o dwie kwestie. Po pierwsze, spełnienie progów wskazanych w art. 2 ust. 1 lit. a albo lit. c dyrektywy rodzi obowiązek podjęcia procedury w celu ustanowienia ERZ lub innego trybu informowania i konsultowania pracowników. W związku z tym nie zawsze w przedsiębiorstwie, grupie przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym dojdzie do ustanowienia ERZ. Możliwe jest bowiem zamiast ustanowienia ERZ ustalenie innych trybów informowania i konsultowania pracowników o sprawach mających wymiar wspólnotowy. Po drugie, warto pamiętać o art. 13 dyrektywy, zgodnie z którym obowiązek podjęcia procedury w celu ustanowienia ERZ lub innego trybu informowania i konsultowania pracowników nie stosuje się do przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym lub grupy przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym, które najpóźniej do dnia implementacji dyrektywy w danym państwie członkowskim, nie później jednak niż do 22 września 1996 r., zawarły porozumienia dotyczące wszystkich pracowników w sprawie informowania i konsultowania pracowników na poziomie ponadnarodowym. Na przykład, w przedsiębiorstwie o zasięgu wspólnotowym, którego kierownictwo znajduje się na terytorium Niemiec, w dniu 1 stycznia 1994 r. podpisano z przedstawicielami pracowników porozumienie o ustanowieniu organu nazwanego „Przedstawicielstwo Pracowników”, które będzie informowane i z którym będą przeprowadzane konsultacje w sprawach o wymiarze ponadnarodowym.
Tryb powołania
W sytuacji gdy zostały spełnione ww. kryteria liczebno-terytorialne, kierownictwo przedsiębiorstwa albo grupy przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym podejmuje negocjację w celu ustanowienia ERZ (lub innego trybu informowania i konsultowania pracowników na poziomie wspólnotowym). Może się to stać z własnej inicjatywy kierownictwa lub na pisemny wniosek przynajmniej 100 pracowników lub ich przedstawicieli z przynajmniej 2 zakładów pracy (przedsiębiorstw należących do grupy), zlokalizowanych w co najmniej 2 różnych państwach członkowskich.
Podstawa prawna:
- ustawa z 5 kwietnia 2002 r. o Europejskich Radach Zakładowych (DzU nr 62, poz. 556 ze zm.),
- dyrektywa Rady nr 94/45/WE z 22 września 1994 r. w sprawie ustanowienia Europejskiej Rady Zakładowej lub trybu informowania i konsultowania pracowników w przedsiębiorstwach lub w grupach przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym (DzUrz UE L 254 z 30.09.1994 r., s. 64–72).