W przypadku niektórych grup pracowników, świadczących pracę poza stałym miejscem zamieszkania, obligatoryjnym dodatkiem jest tzw. dodatek za rozłąkę. Przysługuje on z tytułu czasowego przeniesienia do pracy w miejscowości innej niż miejscowość zamieszkania pracownika. Obligatoryjnie otrzymują go np. funkcjonariusze Służby Wywiadu Wojskowego, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, a także urzędnicy państwowi. Dodatek taki jest płatny z dołu i przysługuje za każdy dzień rozłąki w wysokości 95% diety określonej za jeden dzień podróży służbowej na terenie kraju. Stawkę dodatku zaokrągla się do 1 grosza w górę.
Dodatek za rozłąkę
Pracodawcy, którzy nie mają ustawowego obowiązku wypłacania dodatku za rozłąkę, również mogą go wypłacać. W takim przypadku warunki wypłaty i jego wysokość powinny być określone w przepisach wewnętrznych (układzie zbiorowym, regulaminie) lub bezpośrednio w umowie o pracę. Niemniej jednak, gdy dodatek jest fakultatywnym składnikiem wynagrodzenia, jego wysokość nie powinna być wyższa niż kwota diety przysługującej pracownikowi z tytułu podróży służbowej na terenie kraju. W takiej sytuacji unikniemy zwiększonych kosztów związanych z opodatkowaniem tego składnika wynagrodzenia.
Przykład
Pracownika zatrudnionego w Warszawie przeniesiono czasowo do oddziału we Włocławku, w którym miał przeprowadzić kontrolę. Czasowe przeniesienie trwało 3 tygodnie. W zakładzie pracy ustalono regulamin, w którym wpisano, że za każdy dzień czasowego oddelegowania do innej miejscowości niż miejscowość zamieszkania pracownika należy mu się 23 zł dodatku.
W związku z tym dodatek za rozłąkę należy obliczyć w następujący sposób:
21 dni x 23 zł = 483 zł.
Zwolnienie z podatku przysługuje jedynie w przypadku pracownika przeniesionego czasowo do innej miejscowości. W przypadku stałego wykonywania pracy poza miejscowością zamieszkania wypłacany dodatek za rozłąkę stanowi przychód ze stosunku pracy i jest opodatkowany podatkiem dochodowym od osób fizycznych razem z innymi przychodami.
Dodatek za rozłąkę nie przysługuje m.in. za czas:
- nieusprawiedliwionej nieobecności,
- urlopu wypoczynkowego, zdrowotnego, szkoleniowego, okolicznościowego, wychowawczego lub bezpłatnego,
- niezdolności do pracy wskutek choroby, jeżeli w czasie zwolnienia od pracy lub niezdolności do pracy pracownik nie przebywał w miejscowości czasowego przeniesienia,
- pobytu w szpitalu.
Dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych
Niezależnie od tego, czy pracownik stale czy czasowo wykonuje pracę poza miejscem zamieszkania, należą mu się także inne dodatki określone wprost w Kodeksie pracy.
Do takich dodatków zaliczamy np. dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych.
Za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek w wysokości:
- 100% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających:
– w nocy,
– w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
– w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
- 50% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu niż określony w pkt 1.
Dodatek w wysokości 100% przysługuje także za każdą godzinę pracy nadliczbowej z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym.
Przykład
Pracownik pracuje w 3-miesięcznym okresie rozliczeniowym. Pracodawca czasowo nakazał mu wykonywanie pracy poza miejscem zamieszkania. Niemniej jednak w zakładzie nie istnieją żadne przepisy, które nakazywałyby pracodawcy wypłatę dodatku z tego tytułu.
Pracownik przeniósł się do innej miejscowości, ale szybko okazało się, że pracy jest więcej niż się spodziewano. W związku z tym pracownik pracował w nadgodzinach.
W 3-miesięcznym okresie rozliczeniowym od lipca do września było do przepracowania 512 godzin, ale pracownik przepracował 560, czyli wypracował 48 godzin nadliczbowych. Wszystkie wystąpiły w niedziele, czyli przysługuje za nie dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia. Pracodawca nie zapewnił pracownikowi innych dni wolnych od pracy.
Pracownik otrzymuje wynagrodzenie miesięczne w wysokości 3500 zł, dodatek stażowy 180 zł oraz premie regulaminową (w zmiennej wysokości: w lipcu – 330 zł, w sierpniu – 380 zł, we wrześniu – 420 zł).
Dodatek za godziny nadliczbowe należy obliczyć na podstawie wymiaru czasu pracy obowiązującego w ostatnim miesiącu okresu rozliczeniowego, czyli we wrześniu:
3500 zł : 160 godz. = 21,88 zł,
21,88 zł x 100% = 21,88 zł – dodatek 100% za 1 godzinę pracy nadliczbowej,
21,88 zł x 48 godz. = 1050,24 zł.
Ponadto pracownikowi, który wykonywał swoją pracę w nocy, należy się dodatkowo dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w porze nocnej w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę. Dodatek ten jest niezależny od innych dodatków i przysługuje zawsze, jeżeli pracownik wykonywał pracę w porze nocnej określonej w macierzystym zakładzie pracy.
Inne dodatki
Pracownika, który wykonuje pracę stale poza miejscem zamieszkania, obowiązują przepisy płacowe ustalane w zakładzie pracy. W związku z tym będzie on miał prawo do fakultatywnych dodatków ustalanych w regulaminie, jeśli oczywiście będzie spełniał przesłanki konieczne do otrzymania takiego dodatku. Zasada ta obowiązuje także w stosunku do dodatków, które zostaną wprowadzone w trakcie wykonywania pracy w innej miejscowości.
Przykład
Pracodawca w regulaminie pracy wprowadził zapis, na mocy którego pracownicy mają prawo do 20% premii co kwartał, jeżeli spełnią wszystkie dodatkowe założenia wypisane w regulaminie. Regulamin wszedł w życie po 14 dniach od jego ogłoszenia. Jeden z pracowników wykonuje swoją pracę poza miejscowością zamieszkania. W takim przypadku również on po wypełnieniu kryteriów postawionych przez pracodawcę będzie mógł domagać się wypłacenia premii.
Podstawa prawna:
- art. 1511, 1518 Kodeksu pracy,
- art. 21 ust. 1 pkt 18 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2012 r. poz. 361 ze zm.),
- § 9 rozporządzenia RM z 30 kwietnia 2002 r. w sprawie wysokości i warunków wypłacania świadczeń urzędnikom państwowym przeniesionym do pracy w innej miejscowości (DzU nr 66, poz. 597),
- rozporządzenie MPiPS z 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju (DzU nr 236, poz. 1990 ze zm.).