Jakie są zasady wypłaty odprawy emerytalnej po zmianie ustawy emerytalnej

Dotychczas ZUS zawieszał wypłatę świadczenia emerytowi niezależnie od tego, ile emeryt zarabiał, jeżeli przechodząc na emeryturę kontynuował zatrudnienie u swojego pracodawcy. Po zmianie przepisów pracownicy mogą ubiegać się w ZUS o emeryturę, mimo że pracują i nie rozwiązali umowy o pracę w związku z przejściem na emeryturę. Jeśli ZUS im ją przyzna, będą ją otrzymywali równolegle z pensją. W takiej sytuacji prawnicy nie są jednomyślni, czy odprawa emerytalna przysługuje pracującym emerytom. Natomiast jeśli przysługuje, to kiedy - czy w dniu nabycia prawa do emerytury, czy w dniu rozwiązania umowy o pracę po nabyciu prawa do emerytury.

Pracodawca ma obowiązek wypłacenia odprawy pieniężnej pracownikowi, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę lub rentę. Odprawa ta przysługuje w wysokości 1-miesięcznego wynagrodzenia (art. 92¹ Kodeksu pracy).

Warunkiem uzyskania odprawy emerytalnej jest zatem:

• spełnienie wymagań uprawniających do uzyskania wskazanego świadczenia (emerytury, renty) z ubezpieczenia społecznego,
• związek między ustaniem zatrudnienia a przejściem na emeryturę lub rentę.

Dopiero łączne spełnienie obu tych warunków uprawnia do odprawy emerytalnej.

Stanowisko niekorzystne dla pracujących emerytów

Zdaniem niektórych prawników, osoby, które rozwiążą umowę o pracę już po otrzymaniu emerytury z ZUS, nie otrzymają odprawy emerytalnej. Osoby te nie spełnią bowiem jednego z warunków uprawniających do odprawy emerytalnej określonych w Kodeksie pracy. Rozwiążą one umowę, jednak nie w związku z przejściem na emeryturę. Zwolennicy tego poglądu twierdzą, że nie można uzasadniać rozwiązania umowy przejściem na emeryturę, kiedy tę emeryturę już się otrzymuje. Zgodnie z tym poglądem, pracownikowi, który rozwiąże umowę o pracę przykładowo po 3 latach pracy i w tym czasie pobierał emeryturę, nie należy się odprawa emerytalna, gdyż nie ma tu związku między rozwiązaniem przez pracownika stosunku pracy a przejściem na emeryturę.

Stanowisko korzystne dla pracujących emerytów

Wśród ekspertów prezentowane jest również przeciwne stanowisko. Zgodnie z nim, w chwili gdy pracownik, który pracuje i jednocześnie pobiera emeryturę, zdecyduje się na rozwiązanie umowy, postąpi tak w związku z przejściem na emeryturę. W takim przypadku pracownik zachowuje prawo do odprawy emerytalnej.

Pogląd ten potwierdzają liczne wyroki Sądu Najwyższego, według których rozwiązanie stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę następuje także wtedy, gdy do zakończenia pracy dojdzie nawet kilka lat po nabyciu prawa do emerytury.

W jednym z najnowszych orzeczeń Sąd Najwyższy stanął na stanowisku (wyrok z 11 października 2007 r., sygn. III PK 40/07), że przejście na emeryturę oznacza zmianę statusu pracownika lub pracownika - emeryta na status wyłącznie emeryta. Zatem odprawa emerytalna przysługuje pracownikowi, jeżeli rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło w związku z tak rozumianym przejściem na emeryturę, choćby pracownik ją wcześniej pobierał, chyba że już wcześniej skorzystał z uprawnienia do tej odprawy. Podobnie Sąd Najwyższy wypowiedział się już wcześniej, w wyroku z 6 maja 2003 r. (sygn. I PK 223/02), stwierdzając, że skorzystanie przez pracownika z uprawnień emerytalnych w czasie trwania zatrudnienia nie powoduje utraty prawa do odprawy emerytalnej w chwili, gdy nastąpi rozwiązanie stosunku pracy.

WAŻNE!

Zdaniem Sądu Najwyższego, do nabycia prawa do odprawy emerytalnej nie jest konieczne przejście na emeryturę równocześnie z rozwiązaniem z tego powodu stosunku pracy.

Stanowisko to zostało poparte przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. Zdaniem Ministerstwa, „(...) pracownik kontynuujący zatrudnienie po nabyciu prawa do emerytury i pobierający z tego tytułu świadczenie emerytalne oraz wynagrodzenie za pracę nabędzie prawo do odprawy emerytalnej w dniu, w którym rozwiąże stosunek pracy z powodu przejścia na emeryturę, rozumianego jako zamianę statusu pracującego emeryta na status wyłącznie emeryta”.

Wnioski

Stosując wykładnię celowościową art. 92¹ Kodeksu pracy, mimo że nie wynika to jednoznacznie z treści tego przepisu, należy przyjąć, że pracujący emeryt, który rozwiąże umowę o pracę, postępuje tak w związku z przejściem na emeryturę. Takiej osobie należy się więc odprawa emerytalna. Przyjęcie przeciwnego stanowiska bezzasadnie pozbawiłoby pracujących emerytów odprawy emerytalnej. Kwestia ta nie budzi również wątpliwości Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej ani Sądu Najwyższego. Powołane wyżej orzeczenia Sądu Najwyższego potwierdzają, że w analizowanym przypadku sąd przyznaje pracującym emerytom prawo do odprawy emerytalnej.

Należy jednak pamiętać, że odprawa emerytalna (jak i rentowa) jest świadczeniem jednorazowym. Wskazał na to również Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 8 października 1998 r. (III APa 53/98 Apel. - W-wa 1999/1/5), w którym stwierdził, że art. 92¹ § 2 Kodeksu pracy, określający, że pracownik, który otrzymał odprawę emerytalną, nie może ponownie nabyć do niej prawa, oznacza, że ustawodawca określił prawo do odprawy emerytalnej jako uprawnienie jednorazowe. W pewnych sytuacjach pracujący emeryci po rozwiązaniu umowy o pracę mogą więc nie otrzymać odprawy.

PRZYKŁAD

Piotr B. przechodząc na emeryturę i rozwiązując w związku z tym umowę o pracę otrzymał od zakładu pracy odprawę emerytalną. Po kilku latach ponownie podjął pracę w tym samym zakładzie. Po dwóch latach Piotr B. rozwiązał umowę o pracę. W tym przypadku Piotrowi B. nie należy się kolejna odprawa emerytalna.

Podstawa prawna

• art. 92¹ Kodeksu pracy,
• art. 37 pkt 5b ustawy z 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (DzU nr 228 poz. 1507),
• art. 103 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z ubezpieczeń społecznych (DzU z 2004 r. nr 39, poz. 353 ze zm.).

Orzecznictwo uzupełniające:

• Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracownika z winy pracodawcy (art. 55 § 1¹ k.p.) nie może być uznane za ustanie stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę (art. 92¹ § 1 k.p.), wobec czego pracownikowi nie przysługuje odprawa pieniężna, choćby przed rozwiązaniem stosunku pracy posiadał ustalone prawo do emerytury. (Wyrok Sądu Najwyższego z 16 listopada 2000 r., I PKN 81/00, OSNP 2002/11/265)