Czas pracy pracownika samorządowego nie może przekraczać 40 godzin na tydzień i 8 godzin na dobę. Tak stanowi art. 24 ust. 2 ustawy z 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (DzU z 2001 r. nr 142, poz. 1593 ze zm.). Wymieniona ustawa nie reguluje natomiast kwestii związanych z pracą w godzinach nadliczbowych, w dzień wolny od pracy czy w niedzielę lub święto. W tym zakresie należy stosować przepisy Kodeksu pracy, do którego odsyła art. 31 ustawy o pracownikach samorządowych.
Pracą w godzinach nadliczbowych jest praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy i jest dopuszczalna w razie:
• konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
• szczególnych potrzeb pracodawcy.
Jest ona rekompensowana dodatkiem do wynagrodzenia w wysokości określonej w art. 1511 § 1 k.p. lub czasem wolnym.
I tak, za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek w wysokości:
• 100% wynagrodzenia - za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających:
- w nocy,
- w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
- w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
• 50% wynagrodzenia - za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu niż określony w pkt 1.
Dodatek w wysokości określonej w pkt 1 przysługuje także za każdą godzinę pracy nadliczbowej z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, chyba że przekroczenie tej normy nastąpiło w wyniku pracy w godzinach nadliczbowych, za które pracownikowi przysługuje prawo do dodatku w odpowiedniej wysokości.
Pracownik może złożyć wniosek do pracodawcy o udzielenie mu za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych czasu wolnego od pracy w tym samym wymiarze.
Udzielenie czasu wolnego w zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych może nastąpić z inicjatywy pracodawcy. W takim przypadku pracodawca udziela czasu wolnego od pracy najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego, w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych, przy czym nie może to spowodować obniżenia wynagrodzenia należnego pracownikowi za pełny miesięczny wymiar czasu pracy (art. 1512 k.p.).
Pracownikowi, który wykonywał pracę w dniu wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy w 5-dniowym tygodniu pracy, przysługuje w zamian inny dzień wolny od pracy udzielony pracownikowi do końca okresu rozliczeniowego, w terminie z nim uzgodnionym. (art. 1513 k.p.).
Za pracę w niedzielę i święto pracodawca jest zobowiązany zapewnić inny dzień wolny od pracy:
• w zamian za pracę w niedzielę - w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli,
• w zamian za pracę w święto - w ciągu okresu rozliczeniowego.
Jeżeli nie jest możliwe wykorzystanie w terminie wskazanym przez ustawodawcę dnia wolnego od pracy w zamian za pracę w niedzielę, pracownikowi przysługuje dzień wolny od pracy do końca okresu rozliczeniowego, a w razie braku możliwości udzielenia dnia wolnego od pracy w tym terminie - dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100% za każdą godzinę pracy w niedzielę.
W przypadku gdy nie jest możliwe wykorzystanie w terminie wskazanym w Kodeksie pracy dnia wolnego od pracy w zamian za pracę w święto, pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100% za każdą godzinę pracy w święto (art. 15111 k.p.).