Przedsiębiorcy, którzy uzyskali dotacje (np. z urzędu pracy) na refundację wynagrodzeń pracowników, ich wyrównanie lub spłatę kredytu (odsetek od kredytu) zaciągniętego na ten cel, często spotykają się z problemem, w jakiej formie i na jakich zasadach ją opodatkować. Wątpliwości te dotyczą opodatkowania zarówno podatkiem dochodowym, jaki i obrotowym (VAT).
Podatek dochodowy od osób prawnych
Wolne od podatku są dotacje otrzymane z budżetu państwa lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego, z wyjątkiem dopłat do oprocentowania kredytów bankowych (art. 17 ust. 1 pkt 47 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - DzU z 2000 r. nr 54, poz. 654 ze zm., zwana dalej updop). Przywołany przepis zakłada generalną zasadę zwolnienia od opodatkowania dotacji z budżetu gminy (jednostek samorządowych). Jednocześnie norma ta przewiduje wyjątki od tej zasady w sytuacjach, w których dotacja ma być przeznaczona na dopłaty do oprocentowania określonych kredytów bankowych.
Rozwiewając ewentualne wątpliwości w zakresie opodatkowania dotacji udzielonych na spłatę kredytów lub odsetek od kredytów zaciągniętych na cele związane z wynagrodzeniem pracowników, należy wyjaśnić, że wyjątki dotyczą jedynie dopłat do odsetek od kredytów przewidzianych w odrębnych ustawach, tj. w:
• ustawie z 29 grudnia 1993 r. o utworzeniu Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (DzU z 2005 r. nr 150, poz. 1259 ze zm.),
• ustawie z 8 lipca 1999 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych na usuwanie skutków powodzi (DzU nr 62, poz. 690 z zm.),
• ustawie z 5 stycznia 1995 r. o dopłatach do oprocentowania niektórych kredytów bankowych (DzU nr 13, poz. 60).
Ustawa z 5 stycznia 1995 r. określa zasady stosowania dopłat ze środków budżetu państwa do oprocentowania kredytów bankowych na cele rolnicze oraz skup i przechowywanie zapasów ryb morskich. Oznacza to, że dotacja z budżetu gminy na spłatę przez pracodawcę odsetek od kredytu zaciągniętego na wynagrodzenia pracowników będzie podlegała zwolnieniu z podatku dochodowego od osób prawnych.
Podatek dochodowy od osób fizycznych
Inaczej jest, gdy dotacja przyznawana jest na wskazany cel przedsiębiorcy niepodlegającemu CIT, tj. rozliczającemu się według zasad przewidzianych dla podatku dochodowego od osób fizycznych. Przykładem mogą być nie tylko osoby prowadzące działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, ale również wspólnicy spółki jawnej czy komandytowej.
Przychodem z działalności gospodarczej są również dotacje, subwencje, dopłaty i inne nieodpłatne świadczenia otrzymane na pokrycie kosztów albo jako zwrot wydatków. Wyjątkiem są przychody związane z otrzymaniem, zakupem albo wytworzeniem we własnym zakresie środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, od których dokonuje się odpisów amortyzacyjnych.
Oznacza to, że w przypadku podatku dochodowego od osób fizycznych przychodem nie będą jedynie te dotacje, które są bezpośrednio związane z otrzymaniem, zakupem, wytworzeniem szeroko rozumianych środków trwałych (podlegających amortyzacji), ewentualnie dotacje, które nie służą pokryciu kosztów lub wydatków przedsiębiorcy. Także inne, niewskazane powyżej, dotacje stanowią przychód.
Przykłady
Dotacja na zakup maszyny produkcyjnej o wartości powyżej 3500 zł nie stanowi przychodu.
Dotacja na wynagrodzenia pracownicze będzie stanowiła przychód, jeśli nie będzie podlegać szczególnemu wyłączeniu (zwolnieniu).
W tym miejscu należy zaznaczyć, że wolne od podatku dochodowego są również dotacje z budżetu państwa otrzymane na dofinansowanie przedsięwzięć realizowanych w ramach Specjalnego Przedakcesyjnego Programu na Rzecz Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich (SAPARD).
Zwolnieniu podlegają także dotacje, subwencje, dopłaty i inne nieodpłatne świadczenia lub świadczenia częściowo odpłatne, otrzymane na cele związane z działalnością rolniczą z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, od agencji rządowych lub ze środków pochodzących od rządów państw obcych, organizacji międzynarodowych lub międzynarodowych instytucji finansowych.
Można zatem przyjąć generalną zasadę, że na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych dotacje udzielone na cele związane z wynagrodzeniem pracowników przedsiębiorcy lub spłatę kredytu (odsetek) zaciągniętych na ten cel będą stanowiły opodatkowany przychód.
Od tej zasady mogą istnieć oczywiście wyjątki. I tak przykładowo dotacja przeznaczona dla osoby prowadzącej działalność gospodarczą w celu refundacji wynagrodzenia wypłaconego zatrudnionym w ramach działalności rolniczej bezrobotnym będzie od tego podatku zwolniona. W takim wypadku wydatki związane z dotacją nie będą stanowiły kosztów uzyskania przychodów.
Podatek VAT
W zakresie opodatkowania dotacji podatkiem VAT należy wyjaśnić, że obowiązek podatkowy z tytułu należnych na podstawie odrębnych przepisów dotacji, subwencji i innych dopłat o podobnym charakterze powstaje z chwilą wpływu środków (dotacji) na konto rachunku bankowego podatnika.
Opodatkowaniu podatkiem VAT podlegają dotacje mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika.
Podstawą opodatkowania jest obrót, który zwiększa się o otrzymane dotacje mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika, pomniejszone o kwotę należnego podatku (art. 29 ust. 1 ustawy o VAT).
Przyjmując, że dotacja zawsze wpłynie na zmniejszenie cen stosowanych przez odbiorcę tej dotacji, okoliczność ta nie może decydować o tym, czy dotacja podlega opodatkowaniu (przy tego rodzaju założeniu podlegałaby bowiem zawsze opodatkowaniu).
O ewentualnym opodatkowaniu dotacji będzie decydować bezpośredni związek dotacji z konkretnymi cenami poszczególnych dostaw towarów czy z konkretnymi cenami poszczególnych usług. Nie będzie miało więc znaczenia, czy dotacja wpływa na zmniejszenie kosztów, a w efekcie na obniżenie ceny. Rozstrzygające będzie to, czy kwota dotacji bezpośrednio zastępuje część należności (ceny) od nabywcy.
Można zatem przyjąć, że opodatkowaniu nie będą podlegać dotacje na refundację wynagrodzeń. Opodatkowaniu podlegają dotacje dotyczące dostaw konkretnych towarów czy konkretnej usługi, np. dotacja do cen sprzedaży towarów i usług.
Z chwilą otrzymania jakiejkolwiek kwoty dotacji podlegającej opodatkowaniu powstaje obowiązek podatkowy od otrzymanej kwoty, która stanowi kwotę brutto. Warto dodać, że zwrócone kwoty dotacji, subwencji czy dopłaty pomniejszają obrót podlegający opodatkowaniu.
Monika Cieślak