Koszty uzyskania przychodów (zwane dalej kosztami) zostały wskazane w art. 22 ust. 2 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm., zwana dalej updof).
Koszty uzyskania z tytułu przychodu osiągniętego na podstawie umowy o pracę:
• wynoszą 111,25 zł miesięcznie, a za rok podatkowy nie więcej niż 1335 zł, w przypadku gdy podatnik uzyskuje przychody z tytułu jednego stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy oraz pracy nakładczej (podstawowe koszty uzyskania przychodów),
• nie mogą przekroczyć łącznie 2002,05 zł za rok podatkowy, w przypadku gdy podatnik uzyskuje przychody równocześnie z tytułu więcej niż jednego stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy oraz pracy nakładczej,
• wynoszą 139,06 zł miesięcznie, a za rok podatkowy łącznie nie więcej niż 1668,72 zł, w przypadku gdy miejsce stałego lub czasowego zamieszkania podatnika jest położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, a podatnik nie uzyskuje dodatku za rozłąkę (podwyższone koszty uzyskania przychodów),
• nie mogą przekroczyć łącznie 2502,56 zł za rok podatkowy, w przypadku gdy podatnik uzyskuje przychody równocześnie z tytułu więcej niż jednego stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy oraz pracy nakładczej, a miejsce stałego lub czasowego zamieszkania podatnika jest położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, a podatnik nie uzyskuje dodatku za rozłąkę.
Miejsce zamieszkania nie jest tożsame z adresem zameldowania. To miejsce zamieszkania (miejsce, gdzie pracownik faktycznie przebywa z zamiarem stałego pobytu), a nie miejsce, gdzie posiada on meldunek na pobyt stały bądź czasowy, decyduje o zastosowaniu podstawowych bądź podwyższonych kosztów uzyskania przychodów.
Podwyższone koszty
Ani ustawa, ani przepisy wykonawcze nie określają wzoru oświadczenia będącego podstawą uwzględniania podwyższonych kosztów uzyskania przychodu. Pracodawca przygotowuje wzór oświadczenia samodzielnie, na podstawie treści art. 22 ust. 2 pkt 3 updof.
Pracownikowi, który złożył takie oświadczenie, zakład pracy jest zobowiązany uwzględniać podwyższone koszty bez względu na:
• wymiar czasu pracy;
• liczbę dni dojazdów do pracy;
• środek lokomocji, jakim pracownik dojeżdża do pracy;
• odległość między miejscowością zamieszkania a miejscowością, w której znajduje się zakład pracy.
Oświadczenia o podwyższonych kosztach nie składa pracownik, jeżeli stan faktyczny wynikający z oświadczenia złożonego w latach poprzednich nie uległ zmianie. Jednak w przypadku zmiany stanu faktycznego pracownik jest zobowiązany zawiadomić zakład pracy przed wypłatą wynagrodzenia za miesiąc, w którym zaszła zmiana i od tego miesiąca płatnik powinien stosować normalne koszty uzyskania przychodu.
W sytuacji gdy zakład pracy ma siedzibę w jednej miejscowości, np. w Warszawie, ale ma również swoje zakłady znajdujące się poza granicami tej miejscowości, np. w Piasecznie i Raszynie, a pracownik mieszka w Warszawie i pracuje w zakładzie w Raszynie, ma on prawo do podwyższonych kosztów uzyskania przychodu. Warunkiem jest oczywiście złożenie przez pracownika oświadczenia, że mieszka on poza miejscowością, w której wykonuje pracę, a płatnik nie wypłaca dodatku za rozłąkę.
Zasady stosowania kosztów
Jeżeli pracownik uzyskuje jakikolwiek przychód pracowniczy (np. premia, nagroda, wynagrodzenie chorobowe) koszty uzyskania przychodu należy uwzględnić. Bez znaczenia jest fakt wykonywania pracy w danym miesiącu (pracownik może być na zwolnieniu chorobowym cały miesiąc), okres, za jaki składnik przysługuje, a nawet sam fakt pozostawania w stosunku pracy.
WaŻne!
O zastosowaniu kosztów uzyskania przychodów decyduje jedynie fakt osiągnięcia przychodu pracowniczego w danym miesiącu.
Podkreślenia wymaga to, że wynagrodzenie za czas choroby jest również przychodem pracowniczym. Jeśli pracownik przebywał na zwolnieniu cały miesiąc, ale otrzymał za ten czas, chociaż za jeden dzień, wynagrodzenie chorobowe wypłacane ze środków pracodawcy za pierwsze 33 dni choroby w roku kalendarzowym - koszty uzyskania przychodu należy zastosować. Jeśli pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę pracodawca wypłacił za cały miesiąc zasiłek chorobowy i premię za sprzedaż zrealizowaną w poprzednim miesiącu, to w takiej sytuacji także należy zastosować koszty uzyskania przychodu, mimo że pracownik nie przepracował ani jednego dnia. Wymienione przychody należą bowiem do przychodów pracowniczych.
Pracownikowi nie przysługują koszty uzyskania, jeśli za pełny miesiąc kalendarzowy nie otrzymał żadnego przychodu pracowniczego, a otrzymał wyłącznie zasiłek:
• chorobowy,
• macierzyński,
• opiekuńczy,
• wyrównawczy bądź
• świadczenie rehabilitacyjne.
Powyższe świadczenia nie stanowią przychodu pracowniczego, są dochodem zaliczonym do „innego źródła” (art. 20 updof).
WaŻne!
Koszty uzyskania przychodów są zawsze obniżane do wysokości przychodu pracowniczego. W deklaracji PIT-11 płatnik wykazuje koszty faktycznie odliczone, jednak w zeznaniu rocznym pracownik (lub pracodawca, jeśli to on rozlicza pracownika) może wykazać pełne koszty uzyskania przychodu.
Przykład
Pracownik był chory przez cały miesiąc i za ten okres otrzymał wyłącznie zasiłek chorobowy. W tym czasie pracodawca opłacił składkę z tytułu ubezpieczenia na życie w wysokości 30 zł. Składka ta stanowi przychód pracowniczy. Jest to świadczenie opodatkowane i podlegające składkom na ubezpieczenia społeczne. W takiej sytuacji koszty uzyskania przychodów należy obniżyć do wysokości przychodu pracowniczego - do 30 zł. Opłacona za pracownika składka z tytułu ubezpieczenia na życie stanowi jego przychód ze stosunku pracy, podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym, dlatego można zastosować koszty uzyskania przychodu, ale należy ich wysokość ograniczyć do wysokości przychodu pracowniczego (30 zł). Niewykorzystana część kosztów uzyskania przychodów nie może być zastosowana do przychodu z tytułu zasiłku chorobowego, nie może być również uwzględniona w następnym miesiącu.
Należy zwrócić uwagę, że w sytuacji gdy w danym miesiącu pracownik otrzymał tylko świadczenia zwolnione z opodatkowania (np. ekwiwalent za pranie odzieży roboczej), kosztów uzyskania przychodów nie stosuje się (postanowienie Pierwszego Wielkopolskiego Urzędu Skarbowego w Poznaniu z 28 kwietnia 2006 r., ZD-406-9/2/PIT/06).
Monika Cieślak