Powyższa zasada dotyczy wynagrodzenia zasadniczego i stałych składników wynagrodzenia, np. dodatku za wysługę lat, dodatku motywacyjnego czy dodatku funkcyjnego. Pozostałe składniki wynagrodzenia, np. wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw, wypłaca się miesięcznie lub jednorazowo z dołu w ostatnim dniu miesiąca. Jeżeli ten dzień jest ustawowo wolny od pracy, wypłata następuje w dniu bezpośrednio poprzedzającym ten dzień (art. 39 ust. 3 Karty Nauczyciela).
Problemy z wypłaconym wynagrodzeniem pojawiają się, gdy nauczyciel faktycznie nie przepracuje pełnego miesiąca, za który otrzymał wynagrodzenie. Wówczas sposób rozliczenia takiego wynagrodzenia zależy przede wszystkim od powodu niewykonania pracy przez nauczyciela.
Ustanie zatrudnienia w trakcie miesiąca
Prawo nauczyciela do wynagrodzenia wygasa z ostatnim dniem miesiąca kalendarzowego, w którym nastąpiło wygaśnięcie lub rozwiązanie stosunku pracy (art. 40 Karty Nauczyciela).
Ponieważ nauczyciel otrzymuje wynagrodzenie z góry, zachowuje prawo do pobranego wynagrodzenia nawet wówczas, gdy w trakcie miesiąca kalendarzowego nastąpiło wygaśnięcie lub rozwiązanie stosunku pracy. Regulacja ta jest zatem zapisem szczególnym w stosunku do przepisów Kodeksu pracy. Według przepisów kodeksowych, wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną, a za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią (art. 80 Kodeksu pracy).
PRZYKŁAD
Nauczyciel w gimnazjum otrzymał wynagrodzenie za wrzesień 31 sierpnia br. 13 września br. rozwiązał umowę za porozumieniem stron. Pracodawca nie może żądać od nauczyciela zwrotu wypłaconego wynagrodzenia. Nie ma bowiem podstaw prawnych do uznania, że nauczyciel otrzymał nienależne mu wynagrodzenie, a tym samym pracodawca nie może wystąpić do pracownika z roszczeniem o zwrot pensji.
Choroba nauczyciela przez część miesiąca
Inaczej kształtuje się prawo do wynagrodzenia nauczyciela, który z początkiem miesiąca otrzymał pensję, a następnie zachorował. W takim przypadku często powstaje faktyczna nadpłata. W związku z tym, że za czas choroby nauczyciel ma prawo do obniżonego wynagrodzenia, część wypłaconej mu wcześniej pensji będzie zatem świadczeniem nienależnym.
Sąd Najwyższy w uchwale z 8 grudnia 1994 r. (I PZP 49/94, OSNP 1995/16/202) stwierdził, że pracownik otrzymujący wypłatę wynagrodzenia „z góry” powinien liczyć się z obowiązkiem zwrotu wynagrodzenia w każdej sytuacji niewykonywania pracy, chyba że za określony czas z mocy przepisu szczególnego zachowuje do niego prawo.
Za czas choroby nauczyciel zachowuje wprawdzie prawo do wynagrodzenia, ale jest ono niższe od tego, jakie otrzymałby, gdyby w tym czasie pracował i wynosi 80% podstawy wymiaru świadczenia chorobowego. Różnica między wynagrodzeniem otrzymanym a wynagrodzeniem należnym powinna być odliczona z wynagrodzenia wypłacanego za kolejny miesiąc.
Gdy nauczyciel uczestniczy w strajku
Za czas nieobecności spowodowanej udziałem w strajku nauczyciel nie zachowuje prawa do wynagrodzenia. Pensja, którą otrzymał w pełnej wysokości na początku miesiąca, została zatem nadpłacona, gdyż nie uwzględniono takiej nieobecności nauczyciela w pracy. Pracodawca ma zatem prawo odliczyć ją od wynagrodzenia za kolejny miesiąc.
Z wynagrodzenia za pracę odlicza się, w pełnej wysokości, kwoty wypłacone w poprzednim terminie płatności za okres nieobecności w pracy, za który pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia.
Odliczanie z wynagrodzenia za pracę, na podstawie art. 87 § 7 Kodeksu pracy, kwot wypłaconych w poprzednim terminie płatności za okres nieobecności w pracy, za który pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia, nie wymaga zgody pracownika (wyrok SN z 11 października 1994 r., I PRN 81/94, OSNP 1995/5/65).
PRZYKŁAD
Nauczyciel w szkole podstawowej otrzymał wynagrodzenie za wrzesień 31 sierpnia br. We wrześniu brał udział w 3-godzinnym strajku, za co nie przysługuje wynagrodzenie. Z wynagrodzenia za październik br. pracodawca może odliczyć nadpłaconą część pensji bez zgody pracownika. Jeżeli pracodawca chciałby dokonać odliczenia z wynagrodzenia za kolejne miesiące, musi uzyskać pisemną zgodę nauczyciela.
Podstawa prawna:
- art. 39 ust. 3, art. 40 Karty Nauczyciela,
- art. 80, art. 87 § 7, art. 91 § 1 Kodeksu pracy.