Zmniejszenie wymiaru etatu może nastąpić z inicjatywy pracownika (np. pracownica powracająca do pracy z urlopu macierzyńskiego składa wniosek do pracodawcy o obniżenie wymiaru czasu pracy), jak również z inicjatywy pracodawcy, który szuka oszczędności albo ogranicza zakres swojej działalności. Pracodawca może tego dokonać w dwojaki sposób: uzyskując zgodę pracownika i zawierając z nim porozumienie zmieniające albo wręczając mu wypowiedzenie zmieniające warunki pracy i płacy.
Porozumienie stron
Porozumienie stron mające na celu zmianę wymiaru etatu, a co za tym idzie zmianę wynagrodzenia, wymaga zgodnego oświadczenia woli zarówno pracownika, jak i pracodawcy. Porozumienie powinno być sporządzone w formie pisemnej ze wskazaniem dokładnej daty, od kiedy mają obowiązywać nowe warunki płacy. Jeżeli jednak strony nie ustaliły terminu, to zmiana treści umowy następuje z chwilą zawarcia porozumienia zmieniającego.
Przykład
Pracodawca mający problemy finansowe w związku z kryzysem i spadkiem zamówień na jego towary musi zwolnić jednego pracownika. Jednak po namyśle i rozmowach z pracownikami znalazł inne rozwiązanie: zamiast zwalniać pracownika, dwóm pracownikom zmniejszy wymiar czasu pracy z pełnego do 3/4 etatu. Oszczędności będą niższe niż zakładał, ale w ten sposób utrzyma wszystkie miejsca pracy w swojej firmie. Pracownicy wyrazili zgodę i doszło do zawarcia porozumienia zmieniającego. Porozumienie zawarto 14 marca 2012 r. z mocą obowiązującą od 15 marca. Jak należy obliczyć wynagrodzenie obu pracowników, jeżeli pierwszy z nich pobiera stałe wynagrodzenie miesięczne w wysokości 2200 zł i otrzymuje również premię regulaminową w wysokości 15% wynagrodzenia zasadniczego (330 zł), tj. w sumie 2530 zł. Drugi pracownik otrzymuje stałe wynagrodzenie miesięczne w kwocie minimalnego wynagrodzenia za pracę, tj. od 1 stycznia 2012 r. 1500 zł i 10% premii regulaminowej (150 zł), tj. w sumie 1650 zł.
Po obniżeniu wymiaru etatu od 15 marca wynagrodzenie pierwszego pracownika będzie wynosić 1897,50 zł (1650 zł – wynagrodzenie zasadnicze + 247,50 zł premia regulaminowa), a drugiego pracownika 1237,50 zł (1125 zł – wynagrodzenie zasadnicze + 112,50 zł premia regulaminowa).
W celu obliczenia kwoty wynagrodzeń przysługujących pracownikom za marzec należy wynagrodzenie przysługujące przed i po obniżeniu wymiaru etatu podzielić przez liczbę godzin przypadających do przepracowania w marcu (przed i po obniżeniu wymiaru etatu). W ten sposób ustalimy stawkę godzinową wynagrodzenia przysługującego pracownikom przed i po obniżeniu wymiaru etatu.
Pierwszy pracownik:
2530 zł : 176 godz. (liczba godzin do przepracowania w marcu dla osoby zatrudnionej w pełnym wymiarze czasu pracy) = 14, 37 zł.
1897,50 zł : 132 godz. (liczba godzin do przepracowania w marcu dla osoby zatrudnionej na 3/4 etatu) = 14,37 zł.
Drugi pracownik:
1650 zł : 176 godz. = 9,37 zł.
1237,50 zł : 132 godz. (liczba godzin do przepracowania w marcu dla osoby zatrudnionej na 3/4 etatu) = 9,37 zł.
Następnie stawkę godzinową przed obniżeniem wymiaru etatu należy pomnożyć przez liczbę godzin otrzymaną przez pomnożenie liczby dni do przepracowania po obniżeniu wymiaru etatu przez 8 godz. (12 dni x 8 godz. = 96 godz.) i otrzymaną kwotę odjąć od miesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi przed obniżeniem wymiaru etatu.
Podobnie postępujemy ze stawką godzinową po obniżeniu wymiaru etatu. Mnożymy stawkę godzinową po obniżeniu wymiaru etatu przez liczbę godzin otrzymaną przez pomnożenie liczby dni do przepracowania przed obniżeniem wymiaru etatu przez 6 godz. (dzienna norma dla osoby pracującej na 3/4 etatu) i otrzymaną kwotę odejmujemy od miesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi po obniżeniu wymiaru etatu.
Pierwszy pracownik:
14,37 zł x 96 godz. = 1379,52 zł,
2530 zł – 1379,52 zł = 1150,48 zł,
14,37 zł x 60 godz. = 862,20 zł,
1897,50 zł (kwota wynagrodzenia przysługująca pracownikowi po obniżeniu wymiaru etatu od 15 marca) – 862,20 zł = 1035,30 zł.
Drugi pracownik:
9,37 x 96 godz. = 899,52 zł,
1650 zł – 899,52 zł = 750, 48 zł,
9,37 zł x 60 godz. = 562,20 zł,
1237,50 zł (kwota wynagrodzenia przysługująca pracownikowi po obniżeniu wymiaru etatu od 15 marca) – 562,20 zł = 675,30 zł.
Otrzymane kwoty sumujemy. Wynagrodzenie pierwszego pracownika za marzec wyniesie: 1150,48 zł + 1035,30 zł = 2185,78 zł, a drugiego pracownika: 750,48 zł + 675,30 zł = 1425,78 zł.
Wypowiedzenie zmieniające
Wypowiedzenie zmieniające jest jednostronną czynnością prawną dokonywaną przez pracodawcę. Procedura dokonywania wypowiedzenia zmieniającego została określona w art. 42 k.p.
W wypowiedzeniu zmieniającym pracodawca powinien zaproponować pracownikowi nowe warunki płacy, uzasadnić wypowiedzenie, jeśli dotyczy ono umowy zawartej na czas nieokreślony, oraz pouczyć pracownika o możliwości nieprzyjęcia zaproponowanych warunków do upływu połowy okresu wypowiedzenia, co będzie skutkować rozwiązaniem umowy z upływem okresu wypowiedzenia.
Przepisy o długości okresu wypowiedzenia stosuje się odpowiednio do wypowiedzenia zmieniającego. Okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest więc uzależniony od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy. Termin, od którego zacznie obowiązywać obniżone wynagrodzenie, zależy od terminów wypowiedzenia obowiązujących pracownika.
Przykład
28 grudnia 2011 r. pracodawca wręczył pracownikowi wypowiedzenie zmieniające jego wymiar etatu z pełnego na 7/8. Okres wypowiedzenia pracownika wynosi 3 miesiące. Wypowiedzenie rozpoczęło bieg 1 stycznia, a upłynie 31 marca. Dotychczasowe wynagrodzenie zasadnicze pracownika wynosiło 2800 zł, otrzymuje on również 420 zł dodatku za wysługę lat w wysokości 15% wynagrodzenia zasadniczego, w sumie 3220 zł.
Do 15 lutego (połowa okresu wypowiedzenia) pracownik nie złożył oświadczenia o odrzuceniu nowych warunków pracy i płacy, co oznacza, że je przyjmuje i wynagrodzenie w nowej wysokości będzie obowiązywać od 1 kwietnia 2012 r. Od 1 kwietnia pracownik będzie więc otrzymywał 2450 zł wynagrodzenia zasadniczego i 367,50 zł dodatku za wysługę lat, w sumie 2817,50 zł.
WAŻNE!
Jeżeli wymiar etatu pracownika zostanie obniżony, wówczas proporcjonalnemu obniżeniu ulega również kwota minimalnego wynagrodzenia, która w 2012 r. dla pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy wynosi 1500 zł brutto.
Podstawa prawna:
- art. 30, 42, art. 1867 § 1 Kodeksu pracy,
- ustawa z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (DzU nr 200, poz. 1679 ze zm.).