Wypłata trzynastek za 2010 rok

Trzynaste pensje przysługują z mocy prawa pracownikom:

• państwowych jednostek sfery budżetowej,
• zatrudnionym w urzędach organów władzy publicznej, kontroli, ochrony prawa, sądach i trybunałach: Kancelarii Sejmu, Senatu i Prezydenta RP, Sądu Najwyższego, Trybunału Konstytucyjnego, Krajowej Rady Sądownictwa, sądownictwa powszechnego i administracyjnego, NIK, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, KRRiT, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, IPN, Krajowego Biura Wyborczego oraz PIP,
• samorządowych jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych prowadzących gospodarkę finansową na zasadach określonych w ustawie z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych,
• biur poselskich, senatorskich lub poselsko-senatorskich oraz klubów, kół albo zespołów parlamentarnych.

Prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego wynikającego z ustawowych regulacji nie nabywają natomiast:

• osoby podlegające przepisom ustawy z 31 lipca 1981 r. o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe;
• żołnierze oraz funkcjonariusze służb mundurowych;
• osoby podlegające przepisom ustawy z 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi – czyli tzw. ustawie kominowej.

Trzynastki mogą być przyznawane u każdego pracodawcy. Wystarczą odpowiednie zapisy w wewnętrznych przepisach płacowych.

Nabycie prawa do trzynastki

Prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości nabywa pracownik po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego. Przepisy nie precyzują jednak, jak należy rozumieć pojecie przepracowania roku. W tej sprawie ścierają się różne poglądy. Według niektórych ekspertów oznacza ono faktyczne i efektywne wykonywanie pracy bez uwzględniania usprawiedliwionych nieobecności w pracy. Według innych jest to pozostawanie w stosunku pracy bez względu na to, czy praca jest faktycznie świadczona czy nie. Interpretację tę popiera resort pracy. Według niej do uzyskania prawa do trzynastki wystarczy pozostawanie w zatrudnieniu przez wymagany okres.

Trzynastki przysługują także pracownikom, którzy pracowali u danego pracodawcy krócej niż rok kalendarzowy, ale pod warunkiem, że okres ten wynosi co najmniej sześć miesięcy. W takim przypadku trzynasta pensja powinna być obliczona w wysokości proporcjonalnej do przepracowanego okresu.

W szczególnych sytuacjach przepracowanie co najmniej sześciu miesięcy warunkujących nabycie prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego nie jest wymagane. Wyjątki takie określa art. 2 ust. 3 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym. Do takich przypadków należą m.in.:

• powołanie pracownika do czynnej służby wojskowej albo skierowanie do odbycia służby zastępczej,
• rozwiązanie stosunku pracy w związku z:

– przejściem na emeryturę, rentę szkoleniową albo rentę z tytułu niezdolności do pracy lub świadczenie rehabilitacyjne,

– przeniesieniem służbowym, powołaniem lub wyborem,

– likwidacją pracodawcy albo zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy,

– likwidacją jednostki organizacyjnej pracodawcy lub jej reorganizacją.

W takich przypadkach trzynasta pensja jest ustalana proporcjonalnie do przepracowanego okresu.

Dodatkowe ograniczenia

Przepisy przewidują też dodatkowe ograniczenia przy przyznawaniu trzynastej pensji. Pracownik nie nabywa do niej prawa, jeśli w roku, za który jest wypłacana:

• jego nieusprawiedliwiona nieobecność w pracy trwała dłużej niż dwa dni,
• stawił się do pracy lub przebywał w pracy w stanie nietrzeźwości,
• wymierzono mu karę dyscyplinarną wydalenia z pracy lub ze służby,
• rozwiązano z nim umowę o pracę bez wypowiedzenia z jego winy.

Jeśli do takich sytuacji dojdzie w pierwszym kwartale roku, w którym trzynastki są wypłacane, wówczas pracownikowi ona przysługuje. Stanie się tak pod warunkiem, że w roku poprzednim, którego trzynastki dotyczą, spełnił on wymagania uprawniające do jej otrzymania. Jeżeli np. w lutym 2011 r. pracownik spożywał w pracy alkohol, czego nie robił w 2010 r., wówczas otrzyma trzynastą pensję za 2010 r., ale za 2011 r. – kiedy doszło do naruszenia przepisów – nie powinien.

Wysokość trzynastki

Dodatkowe wynagrodzenie roczne ustala się w wysokości 8,5% sumy wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego, za który trzynastka przysługuje. Przy naliczaniu podstawy jej wymiaru uwzględnić należy te elementy wynagrodzenia, które służą do obliczania ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Określa je rozporządzenie z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop.

Ponadto przy obliczaniu podstawy trzynastki koniecznie należy uwzględnić wynagrodzenie urlopowe, a także za czas pozostawania bez pracy przysługujące pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy.

Podatek i składki

Dodatkowe wynagrodzenie roczne stanowi przychód pracownika ze stosunku pracy w momencie jego wypłaty, nawet jeżeli jest należne za okresy wcześniejsze. Przychodami są bowiem pieniądze i wartości pieniężne (a także wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń), otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym. Przychodami ze stosunku służbowego, stosunku pracy i stosunków pokrewnych są m.in. wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężna świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń. Dotyczy to w szczególności: wynagrodzenia zasadniczego, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatków, nagród, ekwiwalentów za niewykorzystany urlop i wszelkich innych kwot niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczeń pieniężnych ponoszonych za pracownika, jak również wartości innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Przykładowo, trzynastka należna za 2010 r., a wypłacona w marcu 2011 r., jest przychodem pracownika za marzec 2011 r. Dlatego podlega ona rozliczeniom podatkowym (a także jest objęta składkami z ubezpieczeń społecznych) zgodnie z przepisami obowiązującymi od 1 stycznia 2011 r.

Termin wypłaty

Dodatkowe wynagrodzenie roczne wypłaca się nie później niż w ciągu pierwszych trzech miesięcy roku kalendarzowego następującego po roku, za który wynagrodzenie to przysługuje. Wyjątkowo inny jest termin wypłaty trzynastki dla pracownika, z którym rozwiązano stosunek pracy w związku z likwidacją pracodawcy. W takim przypadku uprawniony pracownik otrzymuje trzynastkę w dniu rozwiązania stosunku pracy.

Termin wypłaty pracownikom dodatkowego wynagrodzenia rocznego nie musi się pokrywać z terminem wypłaty wynagrodzenia za pracę. Musi jednak przypadać najpóźniej na 31 marca danego roku kalendarzowego. Niedochowanie tego terminu przez pracodawcę będzie skutkować powstaniem roszczenia po stronie uprawnionych pracowników o wypłatę trzynastki wraz z odsetkami za zwłokę. Dodatkowo pracodawca może zostać ukarany karą grzywny w wysokości od 1000 zł do 30 000 zł, na podstawie art. 282 k.p.

PRZYKŁAD 1: Trzy miesiące na chorobowym

Pracownik jednostki samorządowej jest zatrudniony od 2005 r. na podstawie umowy na czas nieokreślony. W 2010 r. przez miesiąc przebywał na zwolnieniu lekarskim, a przez kolejne dwa miesiące na zasiłku chorobowym. Według interpretacji resortu pracy pracownik ten nabył prawo do trzynastej pensji w pełnej wysokości, gdyż przez cały 2010 r. pozostawał w stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą. Tym samym spełnił warunek przepracowania całego roku kalendarzowego uprawniający go do pełnej trzynastki. Jednak pomimo uzyskania prawa do niej, wypłata będzie niższa niż gdyby pracownik ten faktycznie przepracował 12 miesięcy. Wysokość trzynastki zależy bowiem od otrzymanego w danym roku wynagrodzenia.

PRZYKŁAD 2: Pół roku pracy

Pracownik był zatrudniony od 15 czerwca do 17 grudnia 2010 r. na czas określony. Pracodawca wypłaci mu trzynastą pensję, mimo że nie przepracował u niego całego roku kalendarzowego. Warunkiem otrzymania dodatkowego wynagrodzenia rocznego za niepełny rok kalendarzowy pracy jest przepracowanie co najmniej sześciu miesięcy, czyli 180 dni. Wynika to z kodeksu cywilnego. Jeżeli termin jest oznaczony w miesiącach lub latach, a ciągłość terminu nie jest wymagana, miesiąc liczy się za 30 dni (bez względu na to, ile dni ma faktycznie), a rok za dni 365. A zatem, 30 dni x 6 miesięcy = 180 dni.

Najpierw należy obliczyć dni pełnych przepracowanych miesięcy, czyli lipiec, sierpień, wrzesień, październik i listopad. 5 miesięcy x 30 dni każdy = 150 dni.

Potem należy obliczyć dni niepełnych miesięcy. Termin półmiesięczny jest równy 15 dniom. W czerwcu pracownik przepracował zatem 15 dni, a w grudniu 17. Razem daje to 32 dni.

Łącznie przepracowanych dni było: 150 + 32 = 182. Pracownik przepracował zatem o dwa dni więcej niż wymagane minimum, tym samym nabył prawo do trzynastki w wysokości proporcjonalnej do przepracowanego okresu.

PRZYKŁAD 3: Trzynastka dla pracownika, który otrzymywał zasiłek chorobowy

Pracownik w 2010 r. przez miesiąc przebywał na zwolnieniu lekarskim, a przez kolejne dwa miesiące na zasiłku chorobowym. Otrzymuje stałą miesięczną pensję oraz dodatek stażowy i specjalny. Przy naliczaniu podstawy wymiaru trzynastki tego pracownika uwzględniamy wynagrodzenie zasadnicze wraz ze stałymi dodatkami do wynagrodzenia, czyli dodatkiem stażowym i specjalnym. Nie uwzględniamy natomiast wynagrodzenia chorobowego pracownika, gdyż nie jest ono wliczane zarówno przy obliczaniu ekwiwalentu za urlop, jak i przy ustalaniu wynagrodzenia urlopowego. Nie bierzemy pod uwagę również zasiłku chorobowego. Zasiłek nie jest bowiem składnikiem wynagrodzenia pracownika, a jedynie świadczenie z tytułu ubezpieczeń społecznych, co automatycznie powoduje jego wykreślenie z podstawy wymiaru dodatkowego wynagrodzenia rocznego.

Podstawa prawna

• Art. 2 i 4 ustawy z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej – Dz.U. nr 160, poz. 1080; ost. zm. Dz.U. z 2009 r. nr 157, poz. 1241.
• Ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych – Dz.U. nr 157, poz. 1240; ost. zm. Dz.U. z 2010 r. nr 257, poz. 1726.
• Ustawa z 31 lipca 1981 r. o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe – Dz.U. nr 20, poz. 101; ost. zm. Dz.U. z 2010 r. nr 238, poz. 1578.
• Ustawa z 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi – Dz.U. nr 26, poz. 306; ost. zm. Dz.U. z 2010 r. nr 238, poz. 1578.
• Art. 113 i 114 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny – Dz.U. z 1964 r. nr 16, poz. 93; ost. zm. Dz.U. z 2009 r. nr 131, poz. 1075.
• Art. 282 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy – t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94; ost. zm. Dz.U. z 2011 r. nr 36, poz. 181.
• Art. 11 i 12 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 51, poz. 307; ost. zm. Dz.U. z 2010 r. nr 257, poz. 1725.
• Rozporządzenie z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop – Dz.U. nr 2, poz. 14; ost. zm. Dz.U. z 2009 r. nr 174, poz. 1353.