Ponieważ przepisy prawa nie precyzują, jakich formalności powinien dopełnić małżonek pracownika, aby odebrać jego wynagrodzenie, mogą Państwo zażądać od żony pracownika przestawienia dokumentów potwierdzających zawarcie małżeństwa i wspólne pożycie. Powinni Państwo wówczas sprawdzić, czy pracownik nie złożył sprzeciwu wobec wypłaty należności swojej żonie. Jeżeli jednak żona Państwa pracownika przedstawi wystawione przez męża upoważnienie do odbioru wynagrodzenia, przedkładanie przez nią dodatkowych dokumentów jest zbędne.
Decyzję, komu zostanie wypłacone wynagrodzenie za pracę, podejmuje pracownik. Jednak w szczególnych przypadkach jego małżonek jest osobą, której pracodawca może wypłacić wynagrodzenie w pierwszej kolejności, bez uprzedniej konieczności składania przez pracownika jakiegokolwiek upoważnienia.
Małżonek pracownika jest uprawniony do pobrania za niego wynagrodzenia, jeżeli zostaną spełnione łącznie 3 warunki:
- małżonkowie pozostają we wspólnym pożyciu, co oznacza, że razem mieszkają i prowadzą wspólne gospodarstwo domowe; pożyciem nie jest faktyczna separacja, a tym bardziej separacja orzeczona przez sąd,
- pracownik z powodu przemijającej przeszkody (np. pobyt w areszcie tymczasowym, pobyt w delegacji służbowej, nagła choroba) nie może podjąć wynagrodzenia osobiście,
- pracownik nie wyraził sprzeciwu wobec takiego sposobu wypłaty należnego mu wynagrodzenia za pracę.
W takiej sytuacji drugi małżonek może działać w sprawach zwykłego zarządu, czyli m.in. pobierać za niego należności z tytułu wynagrodzenia za pracę. Wówczas pisemne upoważnienie czy nakaz sądu nie są wymagane.
Przed odbiorem wynagrodzenia małżonek Państwa pracownika powinien udowodnić fakt zawarcia małżeństwa, przedkładając skrócony odpis aktu małżeństwa. Dodatkowo, w razie wątpliwości, mogą Państwo zobligować małżonka pracownika do złożenia oświadczenia w zakresie pozostawania w związku małżeńskim i potwierdzającego fakt wspólnego pożycia. W razie złożenia przez małżonka nieprawdziwego oświadczenia, a tym samym wypłaty wynagrodzenia nieupoważnionej osobie, w przypadku sporu z pracownikiem pracodawca może udowodnić, że został wprowadzony w błąd.
Identyfikacja osoby uprawnionej do odbioru wynagrodzenia, jaką jest współmałżonek, spoczywa na pracodawcy. Sposób postępowania w takich sytuacjach może on zamieścić w regulacjach wewnątrzzakładowych, np. w układzie zbiorowym lub w regulaminie pracy, a jeżeli nie jest zobowiązany do ich utworzenia – w informacji wewnątrzzakładowej.
WAŻNE!
Sposób postępowania w sprawie stwierdzenia prawa małżonka pracownika do odbioru wynagrodzenia pracodawca może uregulować w układzie zbiorowym lub w regulaminie pracy.
Pracownik, mimo pozostawania we wspólnym pożyciu z małżonkiem, może również sprzeciwić się wypłacie wynagrodzenia do jego rąk. Sprzeciw powinien zostać złożony pracodawcy w formie pisemnej. W przeciwnym razie nie ma podstaw, aby odmówić małżonkowi wypłaty wynagrodzenia. Należy przyjąć, że pracodawca powinien przechowywać ten dokument w części B akt osobowych pracownika.
PRZYKŁAD
Jeden z pracowników przebywa w tymczasowym areszcie od 21 października do 30 grudnia 2011 r. Wypłata wynagrodzeń w zakładzie następuje 10. dnia następnego miesiąca. Pracownik pobiera wynagrodzenie w firmowej kasie. Ponieważ pracownik nie zdążył odebrać wynagrodzenia za październik, po odbiór zgłosiła się jego żona. Pracownik pozostaje w związku małżeńskim, jednak pracodawca otrzymał od pracownika pisemne zastrzeżenie, że nie zgadza się na wypłatę wynagrodzenia do rąk żony, uzasadniając to tym, że małżonkowie złożyli pozew o rozwód, a sąd ustalił już pierwszą rozprawę. Żona pracownika przedstawiła akt małżeństwa i dodatkowo oświadczyła na piśmie, że pozostaje we wspólnym pożyciu z pracownikiem. Pracodawca odmówił żonie pracownika wypłaty wynagrodzenia za październik br. Podstawą do odmowy wypłaty było złożone przez pracownika na piśmie zastrzeżenie odmowy wypłaty wynagrodzenia jego małżonce. Bez większego znaczenia pozostaje uzasadnienie tego sprzeciwu.
Jeżeli małżonkowie pozostają we wspólnym pożyciu, a jedno z nich nie spełnia ciążącego na nim obowiązku przyczyniania się do zaspokojenia potrzeb rodziny, sąd może nakazać, aby wynagrodzenie za pracę albo inne należności przypadające jednemu z małżonków były w całości lub w części wypłacane do rąk drugiego z małżonków. Nakaz ten zachowuje moc mimo ustania po jego wydaniu wspólnego pożycia małżonków (art. 28 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Wówczas sąd na wniosek jednego z małżonków może ten nakaz uchylić lub zmienić.
WAŻNE!
Tylko sąd może uchylić lub zmienić uprzednio wydany nakaz wypłaty wynagrodzenia do rąk drugiego z małżonków.
Do odbioru wynagrodzenia pracownik może również upoważnić konkretną osobę (także małżonka). Do celów dowodowych pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie w taki sposób, aby nie wzbudziło wątpliwości pracodawcy co do tożsamości upoważnionej osoby. W praktyce oznacza to, że pełnomocnictwo powinno zawierać, oprócz danych pracownika umożliwiających jego identyfikację, również dane osoby upoważnionej do odbioru wynagrodzenia, takie jak np. imię, nazwisko, adres, nr dowodu osobistego czy PESEL. Upoważnienie powinno także zawierać wskazanie okresu, za jaki wynagrodzenie może zostać pobrane.
Pełnomocnictwo do odbioru wynagrodzenia udzielone danej osobie powinno być podpisane przez pracownika. W tym zakresie pracodawcy mają często wątpliwości, czy pod pełnomocnictwem podpisała się rzeczywiście ta osoba, która go udziela. Ponadto pracownicy niejednokrotnie posługują się kilkoma wzorami podpisów, co dodatkowo może utrudnić pracodawcy ich identyfikację. W takiej sytuacji wskazane jest, aby pracownik złożył pełnomocnictwo w obecności pracodawcy, a pracodawca poświadczył własnoręczność takiego podpisu. Osoba upoważniona może również przedstawić pracodawcy pełnomocnictwo poświadczone notarialnie, wówczas ryzyko sfałszowania podpisu jest znacznie mniejsze.
Podstawa prawna:
- art. 28–29 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego,
- art. 96, art. 471 Kodeksu cywilnego,
- art. 85 § 2, art. 300 Kodeksu pracy.