Kryterium socjalnego nie należy stosować do nieulgowych usług i świadczeń z funduszu, których koszt został w całości pokryty przez osoby objęte opieką socjalną (stanowisko MPiPS z 19 grudnia 2011 r.)
Zwolnienie ze składek na ubezpieczenia społeczne świadczeń sfinansowanych z zfśs jest możliwe w przypadku:
- prowadzenia przez pracodawcę działalności socjalnej w rozumieniu przepisów ustawy o zfśs, np. udzielanie pracownikom pomocy materialnej – rzeczowej lub finansowej albo świadczenie przez pracodawcę usług na rzecz różnych form wypoczynku,
- przyznawania ulgowych usług i świadczeń z zfśs z zastosowaniem tzw. kryterium socjalnego, czyli z uwzględnieniem sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej (art. 8 ust. 1 ustawy o zfśs).
Wyłączone z kryterium socjalnego są natomiast ulgowe świadczenia przyznane:
- na podstawie przesłanek o charakterze pozasocjalnym – m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z 16 sierpnia 2005 r. (I PK 12/05, OSNP 2006/11–12/182) stwierdził, że wsparcia socjalnego nie można uzależnić od statusu osoby uprawnionej (pracownik, emeryt, rencista), stażu pracy, wymiaru czasu pracy, przynależności pracownika do związku zawodowego lub określonej grupy zawodowej,
- wszystkim po równo, czyli bez zróżnicowania ich wysokości – tak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 16 września 2009 r. (I UK 121/09, OSNP 2011/9–10/133), w którym wskazał, że przyznawanie ulgowych świadczeń i wysokość dopłat z funduszu powinno być uzależnione od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej i nie ma w tym zakresie wyjątków. Nawet regulamin zfśs nie może zmienić tej zasady.
Powyższe oznacza, że od pełnej wysokości świadczeń przyznanych z funduszu z pominięciem zasad określonych w ustawie o zfśs należy naliczyć składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.
Przepisy ustawy o zfśs nie wymagają natomiast stosowania kryteriów socjalnych w odniesieniu do nieulgowych usług i świadczeń, za które osoby korzystające pokrywają całkowity koszt poniesiony przez pracodawcę z funduszu w ramach działalności socjalnej.
WAŻNE!
Przyznawanie ulgowych usług i świadczeń z funduszu z pominięciem kryterium socjalnego powoduje konieczność naliczenia składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne od wartości tych świadczeń.
Na decyzję i wysokość pomocy z funduszu, o jaką może się ubiegać osoba uprawniona, nie ma wpływu wysokość naliczanego odpisu. Oznacza to, że np. emeryci i renciści – byli pracownicy mają prawo do wsparcia socjalnego, jak pozostałe osoby. Nie ma przy tym znaczenia, że na te osoby nie dokonuje się odpisu na fundusz, jak w przypadku pracowników, a jedynie pracodawca może uznaniowo zwiększyć zfśś o 6,25% na każdego uprawnionego emeryta/rencistę (w 2012 r. o 182,32 zł). Dokonanie przez zakład pracy nieobowiązkowego zwiększenia funduszu jest uzasadnione wtedy, gdy dojdzie do zmiany statusu pracownika na status wyłącznie emeryta (czyli kiedy nastąpi ustanie zatrudnienia pracowniczego). Zatem osobę zatrudnioną, mającą jednocześnie ustalone prawo do emerytury należałoby jako pracownika uwzględniać przy ustalaniu przeciętnego zatrudnienia w celu naliczania odpisu podstawowego na fundusz. Taki pogląd potwierdza Sąd Najwyższy w uchwale z 15 listopada 1991 r. (I PZP 56/91, OSNC 1992/4/63), w której stwierdził, że: „(...) zwrot »emeryt – były pracownik zakładu« należy łączyć tylko z tym zakładem pracy, z którym stosunek pracy ustał bezpośrednio przed powstaniem stanu kwalifikowanego jako posiadanie lub powrót przez daną osobę do statusu emeryta. Emeryt, który podejmuje pracę, staje się pracownikiem, i z tego tytułu przysługują mu świadczenia (...). Status pracownika jest bowiem w tym przypadku „mocniejszy” od statusu emeryta; jeżeli emeryt ponownie podejmie pracę, to świadczenia przysługują mu nie z tej racji, że jest emerytem, lecz dlatego, że jest pracownikiem (...)”.
WAŻNE!
Pracownika posiadającego jednocześnie ustalone prawo do emerytury należy uwzględniać przy ustalaniu przeciętnego zatrudnienia w celu naliczania odpisu podstawowego na fundusz.
Podstawa prawna:
- art. 2 pkt 1, pkt 5, art. 8 ust. 1–2 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335 ze zm.),
- § 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. Nr 161, poz. 1106 ze zm.).