Pracodawca zatrudniający mniej niż 20 pracowników, zamiast tworzyć zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, może wypłacać świadczenie urlopowe. Pracownik, aby otrzymać świadczenia, musi skorzystać z urlopu wypoczynkowego w wymiarze co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych (przy obliczaniu należy uwzględnić liczbę kolejnych dni odpoczynku, a nie liczbę dni wykorzystanego urlopu).
Fundusz socjalny tworzą pracodawcy, którzy zatrudniają według stanu na dzień 1 stycznia danego roku co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty. Obowiązek ten mają także pracodawcy, bez względu na liczbę zatrudnionych pracowników, którzy prowadzą działalność w formach organizacyjno-prawnych jednostek sektora finansów publicznych.
Pracodawcy zatrudniający mniej niż 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty nie mają już obowiązku tworzenia funduszu socjalnego. O tym, czy go utworzą lub nie, decydują oni sami. Ci, którzy nie utworzyli zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, mogą swoim pracownikom wypłacać świadczenie urlopowe.
Świadczenie urlopowe to kwota, którą pracodawca wypłaca corocznie pracownikowi korzystającemu w danym roku z urlopu wypoczynkowego w wymiarze co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych. Świadczenie musi być wypłacone najpóźniej w dniu poprzedzającym rozpoczęcie urlopu. Wysokość świadczenia jest ograniczona do tzw. równowartości tzw. odpisu podstawowego (czyli kwoty przeznaczanej przez pracodawcę na fundusz świadczeń socjalnych).
Wysokość świadczenia urlopowego nie może więc przekroczyć:
- 37,5% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim lub w drugim półroczu roku poprzedniego – zależnie od tego, która wartość jest wyższa,
- dla pracownika młodocianego w pierwszym roku nauki – 5%, w drugim roku nauki – 6%, a w trzecim roku nauki – 7% tego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego,
- dla pracownika zatrudnionego w szczególnie uciążliwych warunkach pracy – 50% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.
Pracodawca może odstąpić od wypłacania świadczenia urlopowego, jeżeli takie rozwiązanie zostanie przyjęte w układzie zbiorowym pracy. W razie braku układu zbiorowego rezygnacja z wypłacania świadczenia urlopowego może być przewidziana w regulaminie wynagradzania (zapis taki będzie musiał być uzgodniony z zakładową organizacją związkową, a jeżeli u pracodawcy taka organizacja nie funkcjonuje – z przedstawicielem pracowników).
Należy również pamiętać, że pracodawcy, mający obowiązek tworzenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, mogą wypłacać świadczenie przeznaczone na finansowanie usług na rzecz różnych form wypoczynku (art. 1 w zw. z art. 2 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych – DzU z 1996 r. nr 70, poz. 335 ze zm.). O tym, jaka będzie wysokość dofinansowania, warunki jego przyznawania (uwzględniające sytuację życiową, rodzinną i materialną uprawnionych) oraz jakie formy wypoczynku będą dofinansowywane, decyduje pracodawca w regulaminie funduszu uzgodnionym z organizacjami związkowymi lub przedstawicielem pracowników.